P1010116

czynnością, wycenianą i wykonywaną za dodatek funkcyjny. Z tego punktu widzenia dodatki funkcyjne są w większości wypadków anachroniczne. Czynności zarządcze są najważniejsze (często jedyne) w pracy kierownika, zwłaszcza wysokiego szczebla, powinny więc być opłacane w godziwie ustalonej płacy zasadniczej oraz ruchomych składnikach wynagrodzenia, zależnych od wyników pracy. W sektorze przedsiębiorstw już w pierwszych latach transformacji w większości zakładów pracy zostały one zlikwidowane poprzez ich włączenie do płac zasadniczych.

dodatki stażowe, reliktowe dodatki za dłuższą pracę, wypłacane z reguły w cyklu miesięcznym razem z innymi składnikami wynagrodzenia, zwane potocznie wysługą lat. Stanowią naruszenie zasady równej płacy za równą pracę i przejaw praktyk dyskryminacyjnych wobec młodszych wiekiem pracowników, którzy prawa do d.s. nie mają, a niejednokrotnie pracują równie dobrze lub lepiej niż pracownicy z dłuższym stażem. W większości krajów dodatki te nie występują. W tych (nielicznych), gdzie się je stosuje, są ograniczone do niektórych tylko branż, a ich wysokość (3—4% wynagrodzenia) jest nieporównanie niższa niż w Polsce. W Polsce w związku z systemową transformacją i zmianą charakteru rynku pracy w większości przedsiębiorstw dodatki te zostały zlikwidowane, z reguły bez strat dla pracowników (poprzez włączenie ich do płac zasadniczych). Utrzymują się jednak nadal w sferze budżetowej, charakteryzującej się zresztą ogólnie przestarzałymi systemami wynagradzania. Bywają niedorzecznie wysokie, stanowiąc niekiedy nawet kilkadziesiąt procent łącznego wynagrodzenia. Rekordowo wysokie d.s. są wypłacane w górnictwie. S.P. Robbins (2003, s. 74) zauważa, że dwudziestoletnie doświadczenie to często doświadczenie jednego roku powtórzone 20 razy. Pewnie to przesada, ale inspirująca.

doskonalenie zawodowe, rozwój zawodowy, wszelkie oddziaływania prowadzące do zwiększania kompetencji zarządzających i pracowników oraz wzrostu efektywności ich pracy. D.z. jest realizowane z wykorzystaniem różnych form: dalszej edukacji w ośrodkach akademickich (studia II i III stopnia, podyplomowe), szkoleń, warsztatów, treningów, samokształcenia, konferencji, seminariów, sympozjów, praktyk, stażów, transferów, rotacji na stanowiskach, technik heurystycznych, kół jakości, wykorzystywania w celach edukacyjnych internetu i intranetu itd. Znaczenie d.z. we współczesnych organizacjach systematycznie rośnie, także w związku z rozwijaniem —» gospodarki opartej na wiedzy.

dwuczynnikowa teoria motywacji Herzberga, teoria opracowana przez F. Herzber-ga i współpracowników, powstała jako efekt badań czynników wpływających na satysfakcję pracowników. W wyniku tych badań wyodrębniono dwie grupy czynników: 10 czynników higieny (nazwanych później podtrzymującymi) i 6 mo-tywatorów. Teoria ta wywołała sporo zamieszania, gdyż czynniki uważane tradycyjnie za najważniejsze przy motywowaniu — płace oraz warunki pracy — zaliczyła zaledwie do czynników higieny. Kontrowersyjność tej teorii jest w znacznym stopniu wynikiem błędnego utożsamiania przez autorów motywacji i satysfakcji. Tym niemniej 6 pełnowartościowych motywatorów, wskazanych przez badaczy: uznanie, rozwój, autonomia, awanse, „praca sama

w sobie” (the work itself) oraz odpowiedzialność rozumiana jako autoryzowanie prac i przeciwieństwo anonimowości wykonania zasługuje na szczególną uwagę przy projektowaniu i doskonaleniu systemów motywacyjnych.

dystres —» stres.

dywersyfikacja pionowa, rozszerzanie zakresu działalności organizacji, polegające na uruchamianiu nowych rodzajów działalności, logicznie związanych z już realizowanymi (np. podejmowanie bezpośredniej sprzedaży firmowych wyrobów przez ich producenta). D.p. zazwyczaj towarzyszą wzrost zatrudnienia oraz przestrzenne alokacje kadr i przekwalifikowania.

dywersyfikacja pozioma, rozszerzanie zakresu działalności organizacji, polegające na podejmowaniu nowych rodzajów działalności niezwiązanych zupełnie z dotychczas prowadzoną (np. uruchomienie produkcji samochodów przez firmę, zajmującą się wcześniej produkcją wyrobów elektronicznych). Dla ZZL dywersyfikacja pozioma oznacza zazwyczaj konieczność —* rekrutacji zewnętrznej, jako że organizacja może nie dysponować niezbędną liczbą kandydatów do pracy w nowych dziedzinach działalności, jak też nie ma możliwości przekwalifikowania pracowników w dostatecznie dużej skali.

edukacja ustawiczna, koncepcja uznająca konieczność stałej aktualizacji i poszerzania wiedzy każdego pracującego w całym okresie jego aktywności zawodowej, niezależnie od poziomu wykształcenia, wieku i stanowiska. Jest powszechnie akceptowana, zwłaszcza w —> gospodarce opartej na wiedzy (knowledge eco-nomy).

efekt synergiczny, efekt synergii, synergia, efekt facylitacyjny, wzajemne wzmacnianie się elementów dobrze zaprojektowanego i funkcjonującego systemu bądź zespołu, w wyniku czego rezultat końcowy jest większy niż możliwy do osiągnięcia bez tego systemu czy zespołu, przy użyciu tych samych zasobów, ale bez ich konfiguracji („2 + 2 = 5”). Powstaje w wyniku współpracy ludzi, ich kreatywności i wzajemnej inspiracji, innowacyjności i racjonalizacji, ale także w wyniku koncentracji sił i środków, tzw. efektu demonstracji, wprawy, specjalizacji, przekraczania tzw. progu skuteczności przy działaniu zbiorowym i in. E.s. jest ważnym celem także w ZZL.

egalitaryzm, kontrowersyjna zasada polityczna i etyczna, wywodząca się ze znanego hasła rewolucji francuskiej z 1789 roku: wolność - równość - braterstwo (Libertó — Egalite — Fratemite). O ile zasady wolności i braterstwa, a także równości ludzi wobec prawa nie budzą sprzeciwu, o tyle zasada równości ekonomicznej jest nielogiczna i niesprawiedliwa. Jedni ludzie zdobywają przez lata wysokie kompetencje zawodowe, są pracowici, efektywni w działaniu i chętni do pracy, inni nie. Spłaszczanie dochodów w imię filozofii egalitarnej, w oderwaniu od różnic w treści i wynikach pracy, a także w oderwaniu od stosunku do pracy, jest demotywujące i społecznic groźne. Rodzi nieefektywność i patologie, nieuzasadnione roszczenia socjalne wobec państwa, wyzyskiwanie zaradnych i efektywnych przez niezaradnych i nieefektywnych. Filozofia egalitarna, której hołdują niektóre partie polityczne i niektóre państwa, znajduje