P1050350

[0] OratnoSt tekstu w pleinl ludowej 183

w tekstach pisanych i oralnych

34,4	21,5	15,8	15,7	18,6	26,0	26,5
10,3	4.8	10,3	24	M	5,1	54
15,4	26,9	25,4	20,0	25,1	21,9	23,2
6,6		12,3	74	1,6	1.7	14
10,4	17,5	19,0	23,6	23,6	174	17,6
	O "o O.		Ą N
	©■ JB	M	%	o*
	•o	W)		o		os
	i	I		o
		>*		c3		I
«	1		i	%	9	o •o
O &	•o S	i	|	i a	•a	•a
£			o	O	a	a.

stylu nazywającego i wskazującego, konkretnego i ogólnikowego, rzeczownikowego i zaimkowego ma — jak wspomniałem — motywację pragmatyczną, wybór rzeczownika lub zaimka zależy od warunków przekazu tekstu. Cechą języka mówionego jest nie tyle werbalność, co zaimkowość.

Możliwe są wypowiedzi językowe o takim samym stopniu werbalności, które równocześnie jaskrawo różnią się techniką znaczeniową stosowaną w klasie imion. Np. Lalka Prusa i teksty gwarowe nowotarskie opisane przez M. Zarębinę mają tyle samo czasowników (po ok. 20%), odpowiednio do przewagi zdań krótkich, i mniej więcej tyle samo imion (55,6—50,5%), ale wewnątrz klasy imiennej Lalka, tekst pisany, dopuszcza zaimek znacznie rzadziej (12,4%) niż spontaniczna i nawiązująca do konsytuacji gwara (23,6%). O pieśni ludowej można by powiedzieć, że zajmuje ze względu na obie omówione opozycje stylistyczne pozycję pośrednią między pismem a mową: na tle żywego języka jest nominalizująca i nazwowa, na tle utworów pisanych — werbalizująca i zaimkowa, co dałoby się przedstawić tak:

opow. ustne    pieśń    utwory pisane

styl nominalny (N): werbalny (IV)    W    N (W)    (N)

styl nazwowy CR): zaimkowy (Z)    Z    R (Z)    (R)

Pieśń ma czasowników tylko trochę więcej niż teksty pisane, choć skłonność do dynamicznego ujmowania treści uważa się za jej cechę bardzo istotną¹⁸. Znamien-ny jest jednak sposób rozporządzania środkami w grupie imion. Wprawdzie część „znaków ramowo-kluczowych”, zaimków, których użycie zwykle wynika ze spontaniczności wyrazu, zostaje zastąpiona rzeczywistymi nazwami, ale i tak udział zaimków jest w pieśniach zdecydowanie częstszy niż w utworach literackich, i to właśnie wydaje się być najsilniejszym znamieniem oralności słownictwa pieśni.

** Por. J. Mistrfk, Z krantitatlvneho ryskumu sbranskej l’udovej piestte, „Slavica Slovaca", 1968, 3, ł. 241-245.