P1090824

kształtowanie się sity motywacji czytelniczych. Poprzez analizą preferencji czytelniczych starano się zilustrować kierunek tych motywacji, zdając sobie sprawę z metodologicznych niedostatków mierzenia preferencji czytelniczych metodą plebiscytową. Jednak w badaniu masowym wialnie ta metoda jest stosunkowo najmniej zawodna (ze względu na swą prostotę i - co może nawet ważniejsze - znajomość jej wad, ugruntowaną poprzez wielokrotne Jej stosowanie w badaniach czytelniczych).

Interesujące byłoby przesiedzenie bezpośrednich relacji pomiędzy silnymi motywacjami czytelniczymi a ich ukierunkowaniem. W ramach materiału, jakim dysponowali autorzy opracowania, okazało się to niestety niemożliwe. Należałoby zatem postulować włączenie tego problemu do dalszych badań nad czytelnictwem książek.

Omawiane badanie pozwoliło Jednak - jak już powiedziono - prześledzić pewne mechanizmy społeczne, które wpływają na krystalizowanie się potrzeb czytelniczych.

Jedną z kluczowych "zmiennych niezależnych" okazało się wykształcenie, a ściśle mówiąc - czas i intensywność znajdowania się w sytuacji wzbudzenia ekstrawertywnych motywacji czytelniczych. Za- , tern przejście ze szkoły do środowiska pozaszkolnego można uznać . za najbardziej krytyczny moment stabilizacji poziomu potrzeb czytelniczych człowieka.

Wyniki badań empirycznych zdają się sugerować, że ostateczne utrwalenie nawyków czytelniczych zachodzi na szczeblu wykształcenia wyższego, chociaż dla przeważającej części osób proces ten zachodzi już na poziomie wykształcenia średniego. Bliższa analiza, potwierdzająca pośrednio to stwierdzenie, wykazała, że pomiędzy mieszkańcami wsi i miast występują zasadnicze różnice w stopniu rozbudzenia potrzeb czytelniczych. Jeśli uwzględni się fakt, iż poziom wykształcenia populacji miejskiej jest wyższy niż poziom wykształcenia populacji wiejskiej, to należy wnioskować, że wcześniejsze wychodzenie populacji wiejskiej ze sfery wpływów systemu szkolnego ma tu znaczenie decydujące.

Na tym tle rozważyć można proces zanikania potrzeb czytelniczych. Wyniki omawianych badań przemawiają za hipotezą, że motywacje czy-

tętniczo najsilniej zanikają w populacji o najniższym poziomie wy-kształconia, W tej właśnie kategorii osób wzbudzanie potrzeb czytelniczych zostało przerwane najwcześniej, w związku z czym ekstra-wertywno motywacje czytelnicze zdecydowanie dominowały nad motywacjami lntrowertywnyml.

Problemem od lat Interesującym badaczy czytelnictwa jest wzajemna relacja pomiędzy czytelnictwem książek o korzystaniem z trkich środków masowego przekazu, jak kino, prasa (codzienna i tygodniowa), radio i telewizja. Rezultaty badania GUS przemawiają za tym, ż<-środkl masowego przekazu współdziałają wprawdzie w rozwijaniu aktywności czytelniczej, ale jedynie wśród osób, które już mają motywacja czytelnicze. Nie pełnią one natomiast tej funkcji wśród osób pozb.w. io-nych jakichkolwiek motywacji czytelniczych. Dokładne rozwikłania touo problemu wymaga wszakże dodatkowych, pogłębionych badań monograficznych. Technika masowych badań statystycznych nic pozwala bowiem na weryfikację bardziej złożonych, a w tym wypadku nieuniknionych hipotez badawczych,

Analiza preferencji czytelniczych nie dostarczy ją wielu nowych ustaleń. Potwierdziła ona na ogół rzeczy znane $ badań wcześniejszych. A więc wśród ulubionych autorów dominują pta&rao i poeci polscy, a zwłaszcza prozaicy drugiej połowy XIX wieku \ wieku XX (H. Sienkiewicz, J. Kraszewski 1 S, Żeromski), Stosunkowa nowym zjawiskiem jest pisarstwo K, Siesickiej, szczególnie popularne wśród młodzieżowej części publiczności czytelniczej,

Rozważania zawarte w niniejszej publikacji dotyczyły niektórych tylko aspektów kształtowania się siły i kierunku motywacji czytelniczych, Pełniejszą weryfikacja wielu zarysowanych tutaj hipotez wymagałaby odrębnych badań. Wydaje się jednak, iż kontynuowanie tego ty* pu studiów nabierać będzie nie tylko coraz większego znaczenia poz* nawczego, ale także wynikać będzie z potrzeb czysto praktycznych. Intensyfikacja rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oznacza zarazem przyśpieszenie rozwoju kulturalnego naszego społeczeństwa. W tym kontekście problematykę dalszego upowszechnienia czytelnictwa należy zaliczyć do jednego z priorytetów polityki kulturalnej. Do tego zaś celu potrzebna jest możliwi© pełna diagnoza zastanej rzeczywistości społecznej.