P1000650

\1

\1

EDWARD

rjTTNER I KAZIMIERZ BADEM

rzetelności i stosunków. Małżeństwo ze szlachcianka Heleną Tarnawską, zbliżyło go do środowisk odgrywających decydującą rolę w życiu społecznym Galicji. Przvjażń Stanisława Bademego z czasów szkolnych ułatwiła mu uzyskanie w roku 1896 teki ministerialnej w gabinecie brata Badeniego. Kazimierza. To wydarzenie ma dla współczesnego historyka wymowę zupełnie specjalną.

Działalność Kazimierza Badeniego (1888—1897) prz^ada na czasy dla Galicji przełomowe. Objął on_r jako namiestnik, w roku 1888 kraj rządzony prawie całkowicie przez szlachtę, z małą i mało groźną opozycją mieszczańską, kraj o strukturze gospodarczej i społecznej szlacheckiego folwarku. Już następny rok rządów Badeniego zapowiadał zmiany doniosłe: po raz pierwszy w dziejach Galicji wszczęto za sprawą działacza ludowego, ks. Franciszka Stojałowskiego, agitację w sprawie wyboru kandydatów chłopskich do parlamentu austriackiego. Namiestnik zajął wobec tych wypadków postawę zdecydowaną: Stojałowskiego uwięził, otwierając w ten sposób długą listę swych brutalnych represji politycznych i administracyjnych w stosunku do mnożących się wystąpień ruchu robotniczego i chłopskiego w Galicji. Wytępić ich jednak ⁷ życia dzielnicy nie zdołał. Każdy niemal rok przynosił mu teraz nowe kłopoty: w 1890 socjaliści domagali się już jawnie reformy wyborczej, umożliwiającej zniesienie szlacheckiej hegemonii rok 1892 przyniósł pierwszy kongres socjalistyczny; 1893 —

• wstanie pierwszej partii chłopskiej. Nie darmo mak Badeni pozował na władcę „silnej reki'^ v ecie. jakie zgotował w Galicji cesarzowi " striackiemu w roku 1894, umocniło Franciszka ■ _r?a w przekonaniu, że ma przed sobą człowieka : rcego w Austrii odegrać rolę żelaznego kancle-- ,-Bismarcka. którego tak gorąco zazdrościł impe-■ wistom pruskim. Dopiero wszakże na stanowisku ■emiera austriackiego, w latach 1895—1897, nastą-.i,i całkowite bankructwo polityczne Badeniego decydował się on wprawdzie pod naciskiem postęp nowych żywiołów cesarstwa na przeprowadzenie eformy wyborczej: Do czterech kurii, umożliwiają-ych aktywność polityczną wielkiemu ziemiaństwu. mieszczaństwu i bogatszym chłopom, dołączono •eraz piątą kurię, powszechną, z której też, w roku '897, weszli do parlamentu austriackiego pierwsi 'olscy posłowie socjalistyczni. Pomimo tych bardzo wielkich — na tle jego poprzedniej działalności — -:oncesji Badeni upadł ze swoim gabinetem w jesieni 1897 roku. Nie zdołał opanować konfliktów narodowościowych i społecznych monarchii, coraz to wyraźniej od pamiętnych rozruchów chylącej się do upadku.

Wszystkie te wydarzenia, które z okazji kariery u ca wypadło przypomnieć, miały doniosły wpływ oa losy pisarza. Tadeusz Rittner urodził się we Lwowie 31 V 1873 r. Dzieciństwo spędził częściowo we Lwowie, bądź u dziadków w Bursztynie: gimnazjum kończył już jednak w Wiedniu, gdzie, jak wiemy.