0360

VII. 5.

KAZIMIERZ II.

343

skąd wynikłoby, że wspomniany tamże Kazimierz przeżył rok 1294. Wszelako uwzględnić należy, że w dyplomatach Łokietka tytuł heres regni Polonie pojawia się dopiero po śmierci obu Wacławów czeskich, nie wcześniej jak pod koniec r. 1306 ^!), i to na razie sporadycznie, gdyż Łokietek jeszcze i wtedy używa przeważnie tytułu dux regni Polonie albo dominus regni Polonie; a dopiero od r. 1314 tytuł heres regni Polonie staje się regułą²). Stąd wypływałoby, że ów dyplomat transumowany wystawiony został nie wcześniej jak r. 1306, zaczem nie tylko data 1294 r., ale nawet data 1304 r., jak ją podają Spomn. Gniezn., nie mogłaby być datą śmierci Kazimierza. Wobec tego należy przyjąć, że dyplomat transumowany w dokumencie Łokietka z r. 1318 jest podrobiony, albo wprawdzie autentyczny, ale z dodaną w tran sumpcie zmienioną tytulaturą, odpowiadającą stosunkom w chwili dokonania transumptu w r. 1318, kiedy Łokietek nosił w istocie tytuł księcia krakowskiego i sandomierskiego, tudzież dziedzica królestwa polskiego; rzeczywista tytulatura w pierwotnym dokumencie musiała być jednak odmienną. Wobec tego nic już nie stoi na przeszkodzie przypuszczeniu, że dyplomat ten wystawiony został nie później, jak r. 1294, a przez to upada jedyny dowód, dający się przytoczyć na poparcie twierdzenia, jakoby Kazimierz żył jeszcze po roku 1294. Ze podana w Spom. Gniezn, data jego śmierci 1304 r. jest niemożliwą, dowodzi ponad wszelką wątpliwość inna okoliczność. Włodzisław Łokietek używa tytułu księcia łęczyckiego i kujawskiego nie później, jak do r. 1288³); obok niego, w tychże samych dokumentach, występuje jako książę łęczycki i kujawski także i Kazimierz. Zdaje się, że aż do tego czasu obaj bracia nie podzielili jeszcze swego terytoryum, i rządzili wspólnie, za czem przemawia zarówno fakt wspólnego wydawania dokumentów, jako też okoliczność, że z przed tego czasu nie dochował się żaden samoistny dokument Kazimierza. Dopiero około tego czasu, a więc kiedy po śmierci Leszka Czarnego ( VII. 1.) przypadła im także ziemia sieradzka, nastąpił podział, i to w ten sposób, że Kujawy i Sieradz dostały się Łokietkowi, a Łęczyca Kazimierzowi. W dokumentach z lat 1290 — 1294⁴) używa Łokietek stale tylko tytułu księcia kujawskiego i sieradzkiego, nigdy łęczyckiego, natomiast w dwu dokumentach z r. 1292 “) Kazimierz tytułuje się księciem łęczyckim. Aliści w dokumentach Łokietka, począwszy od r. 1296^B), wraca napowrót do poprzedniego tytułu dux Cuiayie et Syradie także i tytuł du.r. linckie, i odtąd utrzymuje się stale w jego tytulaturze. Tej zmiany nie można inaczej tłomaczyć, jak tylko przypuszczeniem, że Łęczyca wróciła napowrót w¹ posiadanie Łokietka, a wrócić mogła tylko przez śmierć Kazimierza. Stąd wynika, że Kazimierz nie żył już r. 1296, że zatem data przekazana przez Spom. Gnieźn. jest niemożliwą, a prawdziwą może być tylko data 1294 r. Xie trudno też wytłomaczyć, gdzie leży źródło błędu popełnionego w Spom. Gnieźn.; wynikł on z prostego pomięszania cyfr MCGXCIV, MCCCIY. Do chronologicznych określeń w tym zabytku tem mniejszą można przywiązywać wagę, że w bezpośrednio poprzedniej zapisce jest także błąd w dacie: śmierć Bolesława Pobożnego zapisana pod r. 1283 zamiast 1279 (F. 2.).

Długosz w Ekscerptach⁷) wynotował sobie dobrą datę śmierci 1294 r., ale korzystając też z Spom. Gnieźn., spotkał się także z datą 1304 r. Przez niedopatrzenie uwzględnił w swej Historyi oba przekazy; skutkiem czego stało się, że mówi o śmierci Kazimierza dwa razy, raz pod r. 1294, a drugi raz pod r. 1304^s). Późniejszym historykom ⁹j dało to powód do przypuszczenia, jakoby Kazimierz I kujawski miał był dwu synów Kazimierzów, jednego zmarłego r. 1294 i drugiego zmarłego r. 1304.

Piotr z Dusb.^I0), podający najdokładniejszy opis napadu Litwinów, którego ofiarą padł Kazimierz, nadmienia, że napad nastąpił w sam dzień Zielonych .Świąt, w którymto dniu spustoszoną została Łęczyca, ze następnie Kazimierz zabiegł poganom drogę i w walce z nimi poległ. Śmierć jego nastąpiła zatem w najbliższym czasie po Zielonych Świętach. Sprowadzając błędną datę roczną Piotra z Dusb. (1292) do rzeczywistej (1294), wynika, że Litwini napadli na Łęczycę 6 czerwca, i że bitwa, w której książę poległ, odbyła się nieco

1

Pierwszy przypadek użycia tego tytułu zachodzi w dyplomacie z 17 grudnia 1306 r. (Kod. dypl. Pol. II. nr. 195). Rzekomy dyplomat z 29 listopada 1299 r. (Kod dypl. Wielk. II. nr. 826), w którym użyty został tytuł heres regni Polonie, jest podrobionym. Por. Dokum. Kujaw, i Mazow. 375. — 2) Pierwszy co do czasu przykład użycia tego tytułu w r. 1314 zob. w Kod. dypl. Wielk. II. nr. 965. — 3) Dwa dokumenty z tymże tytułem z r. 1288 zob. ibid. II. nr. 623 i w Kod. dypl. Pol. IL nr. 627. — 4) Kod. dypl. Pol. 1. nr. 75. 78. 79. 84; II. nr. 135. 142. 149; Kod. dypl. Wielk. II. nr. 707. 708. — ">) Kod. dypl. Pol. I. nr. 80. 82. — <>) Kod. dypl. Wielk. II. nr. 745. 746. 748. 749 i riast. — ") Mon. Pol. IV. 10. — £) Hist. Pol. II. 520; III. 20. — ^!)) Tak n. p. Stryjkowski, Kron. 330. — 10) Script. rer. Pruss. I. 156. 157.