Print0009 TIF

ROZWÓJ FIZYCZNY DZIECI i MŁODZIEŻY 9

Tabela 1.3

Typowy przebieg dojrzewania płciowego u chłopców

Faza	Wiek typowy (w latach)	' ~' ' ~ ~ ~ - ~ - — ■ —i --- - ■ - - --- Typowe cechy rozwoju płciowego
1. Dziecięca	0-11	Nie stwierdza się zwiastunów pokwitania
2. Przedpokwitaniowa	11-13	Powiększenie jąder (pierwszy zwiastun pokwitania) oraz towarzyszące temu zmiany fizjologiczne skóry moszny (G2), początek rozwoju owłosienia łonowego (P2). Zmiany proporcji ciała związane z przyśpieszeniem wzrastania (skok pokwitaniowy); sylwetka „wyrostka"
3. Pokwitania właściwego	13-15	Dalszy, intensywny rozwój narządów płciowych (G3/ G4) i owłosienia łonowego (P3, P4), początek owłosienia pachowego. Mutacja głosu, związana z powiększeniem krtani. Mniejsze przyrosty wysokości ciała, sylwetka „wyrostka" — utrzymuje się długokończynowość, zgrubienie rysów twarzy; często występuje trądzik młodzieńczy
4. Młodzieńcza *	15-17	Zakończenie rozwoju narządów płciowych (G5), owłosienie łonowe przybiera kształt zbliżony do rombu (P5, P6), owłosienie pachowe osiąga ostateczną postać. Głos męski, „jabłko Adama" — w związku z zakończeniem rozwoju krtani; pojawia się owłosienie na twarzy i innych częściach ciała. Znacznie wolniejsze tempo przyrostu wysokości ciała

(kośćca, mięśni, krtani itd.); różnice te kształtują się w okresie dojrzewania.

jest skok szerokości bioder i zmiany w budowie miednicy (działanie estrogenów na chrząstki łączące kości miednicy).

U chłopców początek skoku pokwitaniowego przypada przeciętnie w wieku 12,3 lat, szczyt —14 lat. Największy roczny przyrost wysokości ciała wynosi średnio 10 cm (od 7 do 13 kg), masy ciała około 9 kg. Wyraźnie zaznaczony jest skok szerokości barków i klatki piersiowej (działanie androge-nów na chrząstki niektórych kości). W czasie skoku pokwitaniowego znacznie maleją przyrosty tkanki tłuszczowej. Sylwetka chłopca staje się szczupła, „kanciasta”. Później rozpoczynający się, intensywniejszy skok pokwitaniowy i dłużej trwające wzrastanie powodują, że ostatecznie mężczyźni są wyżsi niż kobiety (średnio o 10 cm).

Rozwój cech płciowych

Cechy płciowe charakteryzują oraz różnicują osoby płci żeńskiej i męskiej. Wyróżnia się cechy płciowe:

—    pierwszorzędowe — gruczoły płciowe (jądra i jajniki): powiększenie się jąder i wydłużenie mosz-ny jest u chłopców pierwszą, widoczną oznaką pokwitania; u dziewcząt pokwitanie rozpoczyna się również od rozwoju jajników, lecz zmian tych nie można obserwować;

—    drugorzędowe — zewnętrzne narządy płciowe; u chłopców, posługując się skalą Tannera (ryc. 1.5), można oceniać stadium ich rozwoju;

—    trzeciorzędowe — sutki (u dziewcząt powiększenie sutków — stadium pączka — jest pierwszą widoczną oznaką pokwitania), owłosienie łonowe; męski zarost twarzy, różnice w budowie ciała

G, - Stadium dziecięce; jądra, moszna i prącie o wielkości i proporcjach jak we wczesnym dzieciństwie

G₂ - Powiększenie jąder, wydłużenie worka mosznowego. Skóra moszny cienka, różowa, beleczkowata (wyraźnie zaznaczony zarys jąder), niewielkie powiększenie prącia

G₃ - Wyraźne powiększenie obwodu i długości prącia. Długość prącia stanowi 3/4 długości worka mosznowego. Dalszy rozwój jąder

G_a - Dalsze powiększenie prącia. Długość prącia zbliżona do długości worka mosznowego. Wyraźnie zaznaczona pigmentacja skóry moszny

G_s - Narządy płciowe osiągnęły rozmiary, kształt i proporcje osobnika dojrzałego płciowo

⁸

Ryc. 1.5. Stadia rozwoju narządów płciowych u chłopców — skala Tannera (G — genitalia).