PTDC0036

Andrzej Porębski

Uniwersytet Jagielloński Kraków

BASKOWIE — GRUPA ETNICZNA CZY NARÓD?

I. WPROWADZENIE

Prawdopodobnie najczęściej występującym w masowych publikacjach ostatnich lat rzeczownikiem obok przymiotnika „baskijski” był rzeczownik „terroryzm”. Doniesienia o dokonywanych przez członków' ETA zamachach i akcjach zbrojnych to praktycznie jedyny' typ informacji, jaki dociera do nas z hiszpańsko-francuskiego pogranicza. Niewielu natomiast wie, że ta niewielka społeczność wydała takie osobistości, jak Ignacy Loyola — założyciel zakonu jezuitów, Elcano — żeglarz, który jako pierwszy' opłynął świat dookoła, Franco Vitoria —jeden z twórców praw^ra międzynarodowego, czy Simon Boliwar — bohater południowoamerykańskich ruchów' wyzwoleń czynb. Podobnie rzecz ma się z baskijską kulturą i historią. Tylko ludzie bez pośrednio zajmujący się problematyką narodu wiedzą, że Baskowie stanów-swoisty fenomen etniczny Europy'. Trudno wszakże dziwić się temu, skon większość przewodników czy nawet niektórynh opracowań naukowych ogra nicza się do stwierdzeń o kulturowym wyizolowaniu Basków', o ich tajemni czy'm pochodzeniu oraz o skomplikowanej budowie baskijskiego języka Jednakże bliższe przyjrzenie się tej burzliwej prowincji Hiszpanii utwierdź w przekonaniu, że Baskowie niczym nie zasłużyli sobie na wymazanie ic dziejów z historii naszego kontynentu, na zapomnienie ich trwającej ju 8 tysięcy lat obecności u podnóża Pirenejów. Wręcz przeciwnie, w okres) etnicznego renesansu Europy, bardziej wmikliwa analiza w'spomniany^rc zagadnień wydaje się być jak najbardziej aktualna. Co więcej, okazuje si że ten zewsząd potępiony' terroryzm i bojów'karstw'o skrajnych ugrupowe politycznych w rodzaju ETA jest głęboko zakotwiczony w społecznej histoi Basków i stanowi jedynie powierzchniowy' przejaw o wiele poważniejszy'* procesów grupowych. Ażeby' jednak usprawiedliwić zasadność stosow'an socjologicznego podejścia w analizie tego typu, musimy' w^rpierw zapozn się, przynajmniej w zaiysie, z przebiegiem procesu dziejowego Basków'.