PTDC0045

79

Baskowie — grupa etniczna czy naród?

Kwestia ustalenia pochodzenia tego języka oraz jego opisu w ogólnych ramach klasyfikacji językowej jest, podobnie jak baskijska etnogeneza, przedmiotem nie zakończonych jeszcze dociekań. Stosunkowo najwięcej światła na tę zagadkę rzuca praca polskiego językoznawcy Tadeusza Milewskiego ¹⁴. Jego pi opozycja zaliczenia języka Basków do tzw. starszej warstwy języków świata, która zrodziła się w Azji Centralnej i przedostała później do Europy w okresie zachodniej ekspansji tej warstwy (III tysiąclecie p.n.e.), tłumaczy zarówno głębokie, strukturalne związki euskary z niektórymi językami kaukaskimi, afrykańskimi czy amerykańskimi, jak i jej całkowitą wyjątkowość na lingwistycznej mapie naszego kontynentu. Gdyby hipoteza Milewskiego okazała się trafna, dodatkowo usprawiedliwiłaby ona zbieżność form dziedziczenia pomiędzy Baskami a ludami Kaukazu.

Analiza morfologiczna języka baskijskiego jest przedsięwzięciem trudnym, głownie ze względu na znaczną odrębność kulturową środowiska, w jakim ten język powstał. Pierwsza opublikowana gramatyka pióra ojca Larramendi nosiła tytuł Niemożliwy zwyciężony (1729). Nawet pobieżny przegląd kilku aspektów analizy obrazuje sporą odległość euskary od wszystkich pozostałych języków europejskich, z powodzeniem mieszczących się w ramach gramatycznych struktur łacińskich¹⁵. I tak:

akcent w baskijskim jest bardzo słabo ustalony w sylabach poszczególnych wyrazów; ma on charakter syntaktyczny,

rodzajnik określony umieszczony jest po rzeczowniku (np. bura —- głowa, z rodzajnikiem — burua),

rodzaj zaledwie egzystuje, w pewnych tylko formach druga osoba 1. poj

jest rodzaju męskiego lub żeńskiego, w pozostałych nie ma żadnego rozróżnienia,

. ^zason nik w baskijskim jest bardzo skomplikowany; koniugacja nie za watra w sobie osoby podmiotu, lecz wskazuje ją dopiero tzw. dopełnieni p °stc lub złożone, przy czym włączyć się tu może zaimek drugiej osoby — rozmówcy (np. dut mam to, ditut — mam je, diot -— mam mu to, diz not mam ^ mu je itd., aż do otrzymania form bardzo skomplikowanych) aita u u agi jest też pasywność czasowników oznaczających jakąś akcj

,np. dut — z poprzedniego przykładu bardziej niż „mam to” oznacza „t jest dla mnie”),

rzeczownik poddaje się deklinacji odmiennie niż w innych językac e opejskich, zmianie ulegają bowiem nie końcówki, lecz tzw. postpozyc (np. gizon — człowiek, ludzie, gizonaren — człowieka, gizonaken — ludzi lczebnik jawi się również jako wielka osobliwość, opiera się mianowic

¹⁴    T. Milewski, op. cit.

¹⁵    Diccmario de la historia de Espana, Espaso Colpe, Madrid 1968.