PTDC0041

75

Baskowie — grupa etniczna czy naród?

dążeń Basków. 17 lipca 1936 roku wybuchła wzniecona przez oficerów wojna domowa. Rząd republikański, chcąc zapewnić sobie poparcie wojskowe, uznał formalnie autonomiczny rząd baskijski. 8 października proklamowano w Guernice Republikę Euskadi. Święte dęby znów stały się świadkami zaprzysiężenia reprezentantów władzy, ale po raz pierwszy w historii władzy naprawdę baskijskiej.

Żywot młodej republiki trwał jednak bardzo krótko. W październiku 1936 roku w Salamance junta generałów mianowała generalissimusem Francisco Franco. Pod jego dowództwem siły antyrepublikańskie, wspomagane przez wojska niemieckie, zgniotły opór republikanów. 26 kwietnia 1937 roku stał się dniem' narodowej tragedii dla Basków. Lotnictwo hitlerowskie zaatakowało bezbronną Guernikę. Trzygodzinne dywanowe bombardowanie zniszczyło doszczętnie miasto. 1654 osoby straciły życie. Baskijski dramal uwieczniony został przez Pabla Picassa na słynnym obrazie Guernica.

Po klęsce republikanów rząd Republiki Baskijskiej musiał wyemigrować a jego związki z krajem uległy znacznemu rozluźnieniu.

Zwycięstwo faszystów zapoczątkowało w Hiszpanii 38-letni okres rzącłóv autorytarnych generała Franco. Baskowie musieli pożegnać się z tak ciężke wywalczoną autonomią. „Caudillo de Espana” odebrał resztki „fueros’ tym prowincjom, które uznały Republikę, administrację opanow^rali Kastylij czycy. Kultura baskijska podlegała likwidacji we wszystkich aspektach Do końca lat pięćdziesiątych wyrugowano język baskijski ze szkół, życia pub licznego, religijnego, druku, radia, telewizji, a nawet z kamieni nagrobko wych. Slogan dnia brzmiał: „jHabla cristiano!” — mów po chrześcijański (tj. po kastyiijsku). Pod koniec lat pięćdziesiątych reżim nieco złagodniał — organizowano festiwale folklorystyczne, tolerowano też język. Uniwersyte w Salamance utworzył jego specjalną katedrę. Jednak szkody wyrządzon przez kilkanaście lat represji były bardzo znaczne — z 700 tysięcy mówiącycl po baskijsku w 1936 roku do 1970 roku pozostało już tydko 500 tysięcy (n; ogólną liczbę 2100 tysięcy mieszkańców' czterech hiszpańskich prowincj Baskonii) ^s.

W 1952 roku najbardziej radykalni członkowie PNV doprowadzili d< rozłamu w partii. Zwolennicy niezależnej, socjalistycznej i demokratyczne Baskonii oderwali się od federalistów i założyli organizację militarystyczn;; przekształconą później w konspiracyjne ugrupowanie separatystyczne ET (Euskadi Te Azkatasuana — Baskonia i Wolność). Dążenia ETA zdają si skupiać w dwóch zasadniczych nurtach: pierwszy, reprezentowany przez skrz) dlo bardziej umiarkowane, wyraża się w żądaniach daleko posunięt< autonomii dla Kraju Basków, a konkretnie zastąpienia policji hiszpańsku

⁶ Op. cii.