PTDC0047

Baskowie — grupa etniczna czy naród? 81

organizacji wykształcili Baskowie znacznie wcześniej. Świadczy o tym fakt kontaktu z jafetycką grupą językową, który musiał się dokonać ok. dw^rócłi tysięcy lat wcześniej. Jednakże zróżnicowanie dialektyczne sugeruje, iż przodkowe dzisiejszych Basków nie stanowili jeszcze jednej zwartej grupy. Przejęty język oraz pewne formy gospodarki (np. struktury dziedziczenia) pełnią do dzisiejszego dnia funkcję czynników narodotwórczych.

W wyniku walk toczonych z Rzymianami i Frankami nastąpiło skurczenie terytorium zajmowanego przez Basków' oraz latynizacja części ludności. Doszło tym samym do wyodrębnienia pewnego trzonu etnicznego, który nie ulegając obcym wpływom stworzył bazę tożsamości grupowej (chodzi tu o te części plemion, które cofnęły się w' Pireneje).

Przełom wieków IX i X przyniósł ze sobą bardzo istotną zmianę położenia grupy baskijskiej. Wejście w ramy asturyjsko-kastylijskiej struktury politycznej stało się z całą pewmością najdonioślejszym momentem w całym jej procesie narodotwórczym. Wszystkie istotne dla tego procesu wydarzenia noszą na sobie znamiona owego faktu. Chociaż bowiem nowa, ponadplemienna już struktura organizacji społecznej przyspiesza niewątpliwie wykształcenie swoistych baskijskich instytucji politycznych, to nie sposób zapomnieć, że w strukturze tej zajęli Baskowie wyraźnie przedmiotowy, a nie podmiotową pozycję i że w związku z tym wiele działań o znaczeniu grupowym w istocie przyjmowało formę opozycji w^robec istniejącego porządku politycznego, wobec państwa, w którym przyszło Baskom żyć. To miałem na myśli mówiąc

0    ciągnących się do dziś reperkusjach średniowiecznych wydarzeń. Guernikc jako siedziba baskijskiej junty, święte dęby czy wreszcie niezwykle silna tradycja „fueros” — to wszystko świadectwa nieustannej walki Basków' o zachowanie odrębności i nieuleganie obcej dominacji.

Wielkie zamorskie podboje XV-wieczne pośrednio niekorzystnie odbih się na tych dążeniach. Partycypująca w wyprawach bogatsza część ludność baskijskiej wyraźnie osłabiła separatystyczne poczynania reszty społeczności Awans ekonomiczny, postępujący za nim aw^Tans społeczny oraz duża, jal na owe czasy, ruchliwość przestrzenna przyspieszyły znacznie strukturalni

1    kulturową asymilację tych warstw'^1S.

Początek XIX wieku, czyli okres narodzin nowoczesnych narodów euro pejskich, otworzył przed Baskami nowe perspektywy. Hiszpania, w ramac' której znajdowali się oni już blisko dziesięć wiekowy przeżywała w'ów'cza głębokie wstrząsy. Interwencja w⁷ojsk napoleońskich, osadzenie na troni brata cesarza — Józefa Bonapartego, kolejne rewolucje burżuazyjne, wali dynastyczne pomiędzy monarchistami a reprezentantami nowej klasy — wszy stkie te wydarzenia wymagały' ponownego ustosunkowania się do rzeczywi

¹⁸ Por. ptawa asymilacji w: Czynniki asymilacji narodowej. „Przegląd Socjologiczny” 1977/2 S — Przegląd Polonijny YIII/2