PTDC0038

Baskowie — grupa etniczna czy naród? 73

cenowie to nikt inny, jak właśnie Baskowie. W wyniku wizygockiego najazdu zmuszeni jednak zostali do cofnięcia się na północne zbocza Pirenejów', przy czym spora część ich terytorium uległa latynizacji.

Na przełomie IX i X wieku obszary zamieszkane przez Basków' opanownł król feudalnego państewka Asturii, Alfons III Wielki. W okresie hiszpańskiej rekonkwisty (XI—XV w.) pojawiły się na Półwyspie inne młode i prężne organizmy polityczne. Po połączeniu Asturii z jednym z nich, a mianowicie z Kastylią (1200 r.), Baskonia stała się seniorią, kierowaną przez dwunastoosobowy zarząd generalny, wybierany przez obradującą co chva lata w Guer-nice juntę. Pomimo stopniowej dominacji Kastylijczyków, Baskom udało się w owym okresie wywalczyć specjalne prawa, tzw\ „fueros”, przyznawane niekiedy hardym prowincjom pogranicznym ⁴. Baskijskie „fueros” dość silnie ograniczały władzę monarszą, umożliwiły narodziny terytorialnego samorządu i z czasem stały się jednym z atrybutów dążeń wolnościowych. Z tą tradycją wiąże się też inny symbol baskijskiego patriotyzmu — dęby z Gu-erniki. Począwszy od 1371 r. kolejni władcy Kastylii składali u ich stóp przysięgę na wierność nadanym przywilejom.

Wiek XV przyniósł, jak wiadomo, sławetne wyprawy zamorskie Krzysztofa Kolumba, a wraz z nimi odkrycie na drugiej półkuli kontynentu amerykańskiego. Niedługo potem do Hiszpanii popłynęły strumienie złota i kosztowności wydzieranych kolonizowanym terenom. Ekspedycje Velazqueza, Corteza i Pizarra uczyniły z Hiszpanii najpotężniejsze mocarstwo europejskie na okres blisko stu lat. Dla historii Basków jest to o tyle wrnżne, że partycypowali oni aktywnie w zamorskich podbojach, dając tym samym początek gospodarczej potędze sw^;ej prowincji.

Częściową autonomię zachowali Baskowie do połowy wieku XIX. W 1827 roku obok symbolicznych dębów w^r Guernice zbudowany został Dom Junty. Niestety, służył on samorządności Basków przez krótki okres. Powolny rozkład hiszpańskiego imperium, zapoczątkowany przez rozbicie „niezwyciężonej armady” jeszcze w wieku XVI, doprowadził w rezultacie do utraty większości południowoamerykańskich kolonii. Obok tego Hiszpania przeżywała wówczas silny kryzys wewnętrzny. Walki dynastyczne, interwencja wojsk napoleońskich oraz postępowe ruchy nowej burżuazji zmieniły oblicze tej europejskiej potęgi. W istocie walka o władzę toczyła się pomiędzy zwolennikami starego porządku a nowo powstałą klasą liberalnej burżuazji. Baskowie, zaniepokojeni o odwieczne przywileje „fueros”, opowiedzieli się w tej walce po stronie monarchistów, których wyrazicielem był brat zmarłego w 1833 roku króla Ferdynanda VII — don Carlos. Niestety, monarchistyczna karta

¹ J. Stefanowicz, op. cii., s. 53—96.