Baskowie — grupa etniczna czy naród?
kadi było wynikiem bardziej układu sił politycznych w czasie walki o władzy w Hiszpanii' niż uznania dla kulturowej i gospodarczej samodzielności regia-nu.
W konkluzji dotychczasowych rozważań chciałbym przedstawić dwa wiążące się ze sobą wnioski. Po pierwsze, w toku baskijskiego^ procesu narodo twórczego doszły do głosu wszystkie najistotniejsze czynniki narodotwórcz e. Jednak ze względu na stosunkowo bardzo długie pozostawanie tej zbiorowości wr ramach narzuconej organizacji politycznej, organizacji, któi ej podmiotem bvła i jest społeczność kulturowo obca Baskom, czynniki te me prowadziły w rezultacie do naturalnych przemian w charakterze więzi społecznej całej zbiorowości baskijskiej, lecz działały wybiórczo, powodując wewnętrzne podziały. Ponadto na cały praktycznie proces narodotwórczy nakłada sie równoległy proces asymilacyjny, będący w pewnym sensie zaprzeczeniem tego pierwszego. Po drugie więc, nie zdołali Baskowie wykształcić wszystkich cech dojrzałego narodu i pozostają obecnie nienarodow ą mniejszością etniczną w ramach państwa hiszpańskiego z nikłą perspektywą na dopełnienie kiedy kolwiek w przyszłości swego procesu narodotwórczego. Przemawiają za tym. niespójność struktury społecznej wewnątrz grupy baskijskiej (średnic i wyższe warstwy praktycznie uległy hispanizacji), wyjście z powszechnego użytku jej języka, któremu brak przy tym jeszcze zunifikowanej, literackiej formy oraz-co bardzo ważne - organiczne włączenie baskijskiego przemysłu i rolnictwa w system gospodarczy Hiszpanii.