ras z404

6

Podstawą wyznaczania orientacji monokryształu jest zależność, jaka istnieje między położeniem jego sieci krystalicznej w przestrzeni a rozmieszczeniem plamek dyfrakcyjnych na lanegramie. Końcowym wynikiem zaś jest podanie, jak ułożona jest sieć krystaliczna mono-

6

Rys. 1. Monokryształ w kształcie pręta z zaznaczonym przez komór-

5 elementarną i osie krystalograficzne KTZ ułożeniem sieci krysta-cznej oraz układem współrzędnych zewnętrznych xyz; wyznaczenie o-rientacji monokryształu polega na znalezieniu kierunku Lu r w] równoległego do osi pręta zj P-błona fotograficzna

ł

kryształu w stosunku do zewnętrznych jego kształtów (rys. 1). Stąd konieczne jest ustawienie monokryształu w ściśle określony sposób w stosunku do padającej wiązki promieni i błony fotograficznej. Monokryształy w postaci drutów, prętów ustawia się ich osią równolegle do krawędzi kwadratowej lub prostokątnej błony fotograficznej,' płytki i blachy zaś ustawia się równolegle ich powierzchnią do błony i jedną z kra^dzi równolegle do krawędzi błony.

Trzeba przypomnieć, jak na charakter lauegramu wpływa ustawienie monokryształu w stosunku do wiązki pierwotnej promieni (zeszyt 3).

Plamki dyfrakcyjne pochodzące od płaszczyzn należących do jednego pasa układają się na lauegramie zawsze wzdłuż krzywych zwanych krzywymi pasowymi, które są przekrojem stożka dyfrakcyjnego płaszczyzr błony fotograficznej. Osią tego stożka jest oś pasa, refleksy zaś

biegną wmdłuż tworzących stożka, przy czyn jedną z tworzących jest pierwotna wiązka promieni.

W zależności od tego, jaki kąt tworzy oś pasa z pierwotną wiązką promieni, otrzymuje się na lauegramie, wykonanym techniką promieni przechodzących, plamki dyfrakcyjne układające się w kształt elips, parabol, hiperbol i prostych przechodzących przez środek lauegramu. W przypadku techniki promieni zwrotnych plamki dyfrakcyjne pochodzące od płaszczyzn jednego pasa układają się w kształt hiperboli lub prostej przechodzącej przez środek lauegramu. Wśród krzywych pasowych łatwo wyróżnić te o małych wskaźnikach osi pasów <C100>,    110,

<111 i>, gdyż należy do jnich stosunkowo dużo plamek dyfrakcyjnych i to o silnym natężeniu, fiatwo można też wyróżnić refleksy uzyskane od płaszczyzn o małych wskaźnikach, gdyż leżą one na przecięciu kilku krzywych pasowych, z których pewne mają osie o małych wskaźnikach.

W metodyce wyznaczania orientacji zarówno techniką na przejście promieni, jak i techniką zwrotną wyróżnia się następujące etapy:

-    wykonanie lauegramu,

-    sporządzenie na podstawie lauegramu projekcji stereograficznej monokryształu,

-    wskaźnikowanie biegunów płaszczyzn na projekcji,

-    odczytanie z projekcji orientacji monokryształu.

t._

WYZNACZANIE ORIENTACJI (MONOKRYSZTAŁU TECHNIKĄ PROMIENI PRZECHODZĄCYCH

1.1. Wykonanie lauegremu

Ogólne zasady wykonywania lauegramów omówiono w zeszycie 3. Obecnie zostaną podane tylko niektóre wskazówki istotne dla wyznaczania orientacji monokryształów.