ras z405

s

Kaseta światłoszczelna z płaską błoną fotograficzną, najczęściej kwadratowa o wymiarach 100 x 100 mm, jest ustawiona prostopadle do pierwotnej wiązki promieni rentgenowskich. W celu ustalenia położenia błony podczas ekspozycji odcina się jeden z jej rogów; j zwykle jest to róg prawy, patrząc na błonę fotograficzną zgodnie z biegiem pierwotnej wiązki promieni. Monokryształ jest umieszczony na główce goniometrycznej w odległości 30-50 mm od błony fotograficznej. Aby jednoznacznie określić położenie monokryształu w stosunku do błony fotograficznej, należy nanieść na nią linię prostą, która jest równoległa do poziomej lub pionowej osi główki goniometrycznej. Najczęściej uzyskuje się to przez umieszczenie na kasecie cienkiego drutu, którego cień pozostaje po wywołaniu na błonie.

Promieniowanie polichromatyczne otrzymuje się zwykle z lampy o a-nodzie wolframowej, pracującej przy napięciu 4-0-60 kV. Można stosować również lampy o innych anodach, dobierając tak warunki pracy aby natężenie promieniowania charakterystycznego było stosunkowo małe w porównaniu z natężeniem widma ciągłego. Promieniowanie pierwotne po przejściu przez monokryształ jest wyłapywane przez ołowiany chwytaez w postaci wklęsłej blaszki o cienkim dnie, pozwalającym na przejście .osłabionej wiązki i uzyskaniu na błonie jej śladu, który jest potrzebny do pomiaru odległości między wiązką pierwotną a plamkami dyfrakcyjnymi.

Lauegramy wykonane techniką na przejście promieni wykazują symetrię w rozkładzie plamek dyfrakcyjnych odpowiadającą symetrii kierunku krystalograficznego, wzdłuż którego pada pierwotna wiązka promieni. Stąd też, jeżeli w przypadku monokryształu z układu regularnego uzyskuje się lauegram wykazujący symetrię osi czterokrotnej w rozłożeniu refleksów, wskazuje to, że wiązka promieni pierwotnych padała na monokryształ zgodnie z jego czterokrotną osią symetrii, a więc wzdłuż kierunku <O⁰⁰^>.

W ogólnym przypadku, gdy wiązka pierwotna promieni nie będzie się zgadzała z 0'iami czy płaszczyznami symetrii monokryształu, wtedy u-

zyskiwany lauegram nie będzie wykazywał symetrii w rozłożeniu wstępujących na nim plamek dyfrakcyjnych. Zawsze jednak będą one rozłożone wzdłuż krzywych pasowych.

Rys. 2. Lauegram o^-Fe wykonany na przejście promieni, skopiowany na kalkę, z zaznaczonymi krzywymi pasowymi i numeracjąjplamek dyfrakcyjnych

Po wykonaniu lauegramu należy go skopiować na przezroczystą jkalkę, zaznaczyć krzywe pasowe i ponumerować plamki dyfrakcyjne (rys. 2). Zgodnie z lauegramem jego kopia ma odcięty prawy górny róg.

1.2. Projekcja stereografićzna

monokryształu

W celu wyznaczenia orientacji monokryształu niezbędne jest ustalenie wskaźników płaszczyzn, których plamki dyfrakcyjne otrzymano na 1-auegramie. Wskaźnikowania można dokonać, wyznaczając uprzednio położenie normalnych do płaszczyzn dających refleksy, a więc wykonując na podstawie lauegramu projekcję stereogra-flczną monokryształu. Projekcję taką otrzymuje się, wykorzystując zależność, że normalna do płaszczyzny odbijającej leży w tej samej pła-szczyźnie co padająca i reflektująca wiązka promieni' oraz że dzieli onn nn połowy kąt między tymi i■ r^-<»tn 1 anlan^i,