S5006720

„Dziadów" cmęU iraecia; manifest profeiyamu

And I havc Fclt

A prcscncc that disturbs me with thc joy Of clcvatcd thoughts; a scnse sublime Of something far morę deeply interfused,

Whose dwelling is thc light of setting suns,

And thc round ocean, and thc living air,

And the blue sky, and in thc mind of man,

A motion and a spirit, that impels

Ali thinking things, all objects of all thought,

And rolls through all things"'.

Wyobrazić sobie coś, co znajduje się tak w świetle słonecznym, jak i w oceanie, w „żywym powietrzu*’, w niebie i w umyśle ludzkim, nic sposób. Dziedziną tego obrazowania są rejony nieokreśloności. Stąd i nieoczekiwana liczba mnoga „w świetle zachodzących słońc”, i nade wszystko otwierający ten ustęp zaskakujący oksymoron: poeta odczuwa „radość”, ale jest to radość, która „niepokoi”. Emblcmatyczny dla całego tego ustępu jest nieokreślony zaimek „coś” something) . Bo też ambicją poety jest tu zasugerowanie czytelnikowi niewyrażalności niezwykłego przeżycia.

W Zachwyceniu Słowackiego wyrazem poetyckim ekstazy jest do ostateczności uniezwyklone obrazowanie. Przypomnijmy końcowe dystychy wiersza:

Przywalon byłem twej lekkości skałą,

Serce jak ptaszek zlękniony latało.

Światłem zalały się moje alkierze,

A jam był porwań jako lekkie pierze.

I przez wiatr lekki, i przez szelest święty Byłem pochwy eon, a z łoża nie zdjęty⁴⁷.

Jesteśmy w świecie doznań, kłócących się z logiką naszych wrażeń. Szczególnie wyraziście uświadamia nam to zuchwały oksymoron pierwszej linijki przytoczonego tu tekstu: skała, która przywala tym, że jest tak niezwykłej lekkości. Wszystkie elementy sytuacji są tu maksymalnie uniezwyklone: odczucie lotu i uświadomiony przez podmiot liryczny stan bezruchu. U Wordswortha czytaliśmy o radości, która jest równocześnie niepokojem. Tutaj wiersz nosi tytuł Zackuryce-nie, ale stan zachwycenia jest tu równocześnie stanem przerażenia („Żem drżał

** W. Wordsworth, Poeiry and Prost, selected by W. M. Merchant, Cambridge, Mass. 1955, *. 154-155.    9

” J. Słowacki, Dzieła, 1.1, s. 180.

172