S5006934

XII wypowizdzi aołtciYNiKitao i Norwida

powiedz! tego poety zdarzały się bowiem I takie, w których Jednoznacznie zaliczył on Balladynę do utworów odsłaniających określone prawidłowości historyczne, ujawniających „wszystkie zarody narodowego charakteru" 1 pytających o „Ideę” rządzącą dziejami Polski.

Do krytyków podobnie ujmujących „ideowy sens" utworu Słowackiego należeli również tacy blisko z nim związani krytycy jak Seweryn Goszczyński I Cyprian Kamil Norwid. Goszczyński, powołując się na prywatną rozmowę z poetą, powtórzył w jednej ze swoich wypowiedzi opinię Krasińskiego o dramacie Jako obrazie postaw Ideowo-epo-łecznych, które określiły charakter narodowy Polaków. Norwid interpretował dramat Jako obraz starcia tradycji (di-nych raz na zawsze, prehistorycznych cech narodów, charakteru) z historią, siłą wrogą tradycji, ale niezdolni¹ <. jej pokonania. Uosobieniem tradycji byli dla niego Pu:.', nik, Kirkor i Alina. Fatalną, ale przemijającą sil,; !.. uosabiała Balladyna ¹.

i Potomni o Balladynie

Między groteską a tragedią narodową. Na t, ■ dyny wypowiadali się najwybitniejsi historycy . i to wielokrotnie. Relacjonując ich sądy wypadnie •>-ograniczyć się do wypowiedzi stale aktualnych w pru’r.'% interpretacyjnej dnia dzisiejszego.

Ton zasadniczy powojennym badaniom nad dramatom nadała wypowiedź najwybitniejszego znawcy twórczości Słowackiego, Juliusza Kleinera. Badacz ten. nie negując istnienia „kapryśnej fantazji” jako jednej z widu konwen-

cjl integrujących utwór, uznał jednakże, li „arabeskami" kierował pewien pogląd na świat Poeta miał, zdaniem badacza, złożyć w dramacie Ironiczny hołd przypadkowi ja-ko regule rządzącej światem Następni Interpretatorzy dramatu: Kazimierz Wyka, Wacław Kubacki 1 Jarosław Maciejewski uznali Balladynę za utwór o ambicjach światopoglądowych. Nie ulegało dla nich wątpliwości, łe Bo Hadyna powstawała jako dramat historiozoficzny. Ponadto Kubacki negował wręcz możliwość wyjaśniania dramatu w kategoriach groteski, w ramach konwencji „sztuka dla sztuki". Wyka, jako jeden z pierwszych określił dramat mianem „baśni politycznej" i ta formula interpretacyjna nie straciła dotąd znaczenia, o czym świadczyć może niedawna edycja dramatu w opracowaniu Mariana Bizana i Pawia Hertza. Istotę formuły „baśń polityczna" najtrafniej określił Maciejewski, pisząc następująco o intencji przyświecającej własnym badaniom:

Chodzi o (...] narzucenie przeświadczenia, te utwór fen tworzy pewną najogólniejszą metaforę dla całej polskiej współczesności politycznej początków XIX wieku².

Nieco odmienne widzenie Balladyny przedstawił Karol KrejćL Nie negując faktu, 11 dramat „rzeczywiście przesiąknięty jest żywiołem parodii i satyry" uznał ów żywioł za cechę wtórną. Zdaniem badacza Balladyna przedstawiała konflikt dwóch sposobów myślenia o historii l świecie. Poeta obrazował w dramacie zderzenie oświeceniowe sentymentalnej utopił z tragiczno-romantycznym pojmowaniem świata. Znamienna dla poprzedniej epoki lekka ironia i sceptycyzm, reprezentowane przez Goplanę i Pilona, musiały

1

t j, Kleiner, Wstęp do: J. Słowacki. Balladyna, Bib!. Nar., S. I, nr 51. Wrocław 1948, s. 10.

2

J. Maciejewski, op. cif,, s. 192.