Scan044

44 AJ. Fawcett i R.I. Nicolson

CO ROBI DLA NAS MÓŻDŻEK?

Podnieś kubek z kawą. Wzrokowo śledzisz, co robi twoja ręka. Tym samym uzyskujesz informację zwrotną, czy daną czynność wykonujesz w pełnj. poprawnie. Kiedy twoje palce chwytają ucho kubka, uzyskujesz zwrotną informację dotykową, zaś kiedy unosisz kubek - proprioceptywną informację na temat wagi, równowagi i położenia. Wszelkie informacje uzyskane za pomocą różnorodnych połączeń docierają do różnych obszarów mózgu. Dla potrzeb niniejszej pracy skoncentrujemy się na móżdżku. Móżdżek jest najważniejszym mózgowym układem, w którym zachodzi integracja informacji zmysłowych, konieczna do przewidzenia konsekwencji działań (aktywność mięśni) a także regulowania i automatyzacji działań. A teraz spróbuj podnieść kubek z kawąmając zamknięte oczy (lepiej żeby był pusty!). Twoja ręka wysuwa się do przodu a palce obejmują ucho kubka bez jakichkolwiek wzrokowych informacji zwrotnych. Ten ruch stanowi wcześniej zaplanowane działanie - przypuszczalnie powtarzasz czynności sprzed chwili. A teraz postaw kubek, odsuń się nieco, spójrz na kubek, zamknij oczy i podnieś go. Wszystkie ruchy, najprawdopodobniej, musiały zostać ponownie przeliczone - mózg od końca obliczył ruchy potrzebne do wykonania tego zadania („Muszę podnieść kubek do kawy znajdujący się na współrzędnych X, Y, Z w stosunku do mnie. Aby to zrobić muszę w kolejności wydać następujące polecenia mięśniowe: Cl w momencie tl, C2 w momencie t2” itd.). Należałoby dodać, że tak naprawdę nikt nie wie jak to się odbywa, ale wszyscy są zgodni, że móżdżek jest zaangażowany w wykonywanie koniecznych obliczeń.

Należy zauważyć, że poruszając rękąnie wykonujemy serii urywanych ruchów jak robot. Kończąc jeden ruch dostosowujemy mięśnie tak, aby następny ruch odbył się jak najbardziej płynnie-ruchy pozostająze sobą zespolone. Przypuszcza się, że odpowiedzialny jest za to móżdżek. Podobny, ale bardziej widoczny proces ma miejsce podczas ekspresji mowy. Fonemy w różnych słowach i w obrębie tego samego słowa są wytwarzane na skutek napinania mięśni artykulatorów (krtani, gardła, języka, podniebienia twardego, żuchwy, ust itd.). Aby płynnie mówić, staramy się wygładzić ruchy mięśni tak, jak podczas poruszania rękami. Jeżeli żuchwa nie bierze udziału w generowaniu aktualnego fonemu, próbujemy ją ustawić w pozycji odpowiedniej dla następnego fonemu, ^MCizając w ten sposób płynność mowy. Dzieje się tak w przypadku piwie wszystkich fonemów, ale wykonujemy to na tyle automatycznie, H w Ogóle nie zdajemy sobie z tego sprawy.

BfrrilZ usiądź na krześle obrotowym. Spójrz przyjacielowi prosto w Bgy i obracaj się w tą i z powrotem, w przybliżeniu o30 stopni, cały czas ^■Kąc na niego. Twój przyjaciel będzie widział, jaktwoje oczy obracają Hdokładnie w odwrotnym kierunku niżkrzesło, utrzymują: w ten sposób Hginą fiksację. Dzieje się to oczywiście automatycznie. Jest to odruch ^■WlJynkowo-okoruchowy. konieczny, aby zapobiee przesuwaniu się ^Blów przez siatkówkę podczas ruchu . Polega on na integracji ^■rmacji napływających z systemu przedsionkowego (który wykrywa ^pwpieszenie) zpolcceniami dla mięśni oka. Uznajesiężejestto funkcja ^Bgdźkowa i jeden z najbardziej podstawowych odruchów wzrokowych. ^B integracji fiksowanie punktu byłoby podobne do badania ^Bjlcieni Saturna przez lornetkę - „drganie” zniszczyłoby ostrość.

■ K n lejne zadanie - weź kawałek papieru, zgnieć goiiaić go do kosza na Jeżeli bylibyśmy w stanie w tym samym czasie skanować twój Okazałoby się, że móżdżek i inne obszary są pobudzone. A teraz ^kbraż sobie rzucanie papieru do kosza na śmieci, Twój móżdżek ^B^wnie zostałby pobudzony, dokładnie na taki czas, w jakim ^Hiywiście wykonałbyś tę czynność. Jakimś sposobem móżdżek ^^■Miuje „program rzucania”, ale bez wysyłania poleceń dla mięśni, ^■•/.'•próbuj przez dziesięć sekund zapamiętaćcyfiy 3 7 5 9 2 (bez ^■Adomego powtarzania ich). Okazuje się, żemóżdżektilegapobudzeniu ^Bc/ns procesu zapamiętywania. Przypuszczalnie jest on pobudzony ■k/U mowy wewnętrznej w ten sam sposób, jak podczas innych ^Binoścfeuwewnętrznionych. Móżdżek ulega również aktywacji ^Bc/U płynnego czytania u osób dorosłych (Fulbright i wsp., 1999). B teraz coś, czego nie powinno się próbować w domu Jeżeli ktoś założy Hilary z odwracającymi pryzmatami, wszystko, co znajduje się w wzroku zostaje odwrócone na siatkówce. Jestto trudniejsze niż ^Bartie sobie włosóww lustrze. Wszystkie ruchy mająefekt ddwrotny do ^^Brzonego. Jednak po kilku dniach człowiek przystosowuje się do ^Btnionej wzrokowej konfiguracji i zaczyna poruszać się zupełnie

Bpgjęki temu ruchowi obraz świata pozostaje stabilny wtedy, gdy poruszamy oczami ■lyp. red.