Przegląd filozoficzno literacki
5

Ruth Garrett Millikan

są jawne i dosłowne. Tryb RD jest rozpowszechniony, gdyż sprawuje obie te funkcje naraz; przy tym obie funkcje są w pełni konwencjonalne.

Typowe nakazy są standardowo wyrażane w języku polskim w postaci wypowiedzi opisowych, które następnie funkcjonują jako nakazy. „Złożysz raport dowódcy o szóstej”, „Jasiu, nie wyjdziesz dziś z domu, dopóki twój pokój nie będzie posprzątany”. Jak sądzę, tego rodzaju użycie nie jest tożsame ze zwykłą instrukcją czy też z kolejną formą imperatywu¹⁶. Jego funkcja polega na nadaniu intencji odbiorcy, natychmiastowo, bez zbędnego pośrednictwa w jakimś procesie podejmowania decyzji, np. związanym z pragnieniem, wywołującym następnie jakieś praktyczne wnioskowanie. Na tym właśnie polega tryb RD, że nie odróżnia między opisem a dyrektywą, służąc do przekazywania reprezentacji-dwugłowców.

Tryb RD może również być stosowany do przekazywania intencji członkom grupy, spełniając w ten sposób funkcję koordynującą. Gdy zdanie „Zebranie będzie teraz przebiegać zgodnie z porządkiem obrad”, funkcjonuje właściwie, komunikuje każdemu członkowi grupy zarówno intencje dotyczące ich własnych zachowań, jak i oczekiwania dotyczące zachowań innych. Ogłoszenie w trybie RD, znalezione w spisie zajęć uczelni „Profesorowie mają dyżury każdego dnia podczas tygodnia zapisów” informuje zarówno studentów, jak i wykładowców, przekazując zarazem odpowiednie intencje wykładowcom.

Chciałabym na końcu wprowadzić dwa dodatkowe rodzaje reprezentacji-dwugłowców, co do których jestem przekonana, że występują w języku publicznym. Wymaga to nieco dokładniejszego omówienia. Dlatego najpierw rozważę zdania wyraźnie performatywne (w rozmaitej postaci), a następnie terminy wyrażające „pojęcia gęste” (thick concepts).

7. Performatywy

Jak sądzę, wiele wypowiedzi performatywnych występuje w trybie RD¹⁷. Gdy zostają rozpoznane niewłaściwie, jako proste zdania opisowe w czasie teraźniejszym, sprawiają wrażenie zagadkowych. Sprawiają wrażenie, że

¹⁶    Tu koryguję moje wcześniejsze stanowisko w sprawie rozkazów w wojsku; por. R.G. Miłlikan, Language, thought, andother biologicalcategories. Newfoundationsfor realism..., op. cit.

¹⁷    Zdania performatywne, o których najczęściej mowa poniżej, to te, które Strawson (Intention and Convention in Speech Acts, „The Philosophical Review” 1964, t. LXXIII, nr 4, s. 439-460) nazywał „z istoty konwencjonalnymi aktami illokucyjnymi”, a ściślej rzecz biorąc, moim zdaniem, są one „aktami illokucyjnymi K-II” opisanymi w pracy: R.G. Millikan, Proper function and convention in speech acts, „Tbe philosophy of PF Strawson”, Open Court, Chicago; Lasalle 1998, s. 23-43, cz. VI. Relacja tych performatywów do tych, które realizują jawne „akty illokucyjne K-I”, jest zbyt skomplikowana, aby opisywać ją w tak ogólnym artykule, jak niniejszy.

32