scan

WSZYSTKO ZNACZY?

powstają w następstwie decyzji i działań, które same przez się są złe. Staramy się zadbać o przyszłość naszych dzieci, dać im dobre wykształcenie, a niektórzy mogą wydać na ten cel więcej niż inni. Płacimy za potrzebne nam towary, usługi i dobra wyższe, a niektórzy artyści i przedsiębiorcy gromadzą więcej niż inni, bo zaspokajają potrzeby większej liczby ludzi. Przedsiębiorstwa i instytucje wszelkiego rodzaju starają się o jak najlepszych pracowników i płacą więcej tym, których umiejętności są ponadprzeciętne. Jeśli jedna restauracja jest pełna, podczas gdy sąsiednia świeci pustkami, bo jej szef kuchni nic jest tak dobry jak pierwszej, ludzie, którzy wybierają tę pierwszą i unikają drugiej, nic robią nic złego, jeśli nawet ich decyzje boleśnie odbijają się na właścicielu gorszej restauracji, na jej pracownikach i ich rodzinach.

Taki rozwój wypadków jest szczególnie niepokojący, gdy pozbawia ludzi środków do życia. W niektórych krajach ogromne grupy społeczne żyją w nędzy z pokolenia na pokolenie. Ale nawet w bogatym państwie, jakim są Stany Zjednoczone, ekonomiczne i edukacyjne upośledzenie utrudnia start życiowy wielu ludziom. Niektórzy potrafią wprawdzie zwalczyć te przeszkody, ale jest to znacznie trudniejsze niż osiągnięcie powodzenia, zaczynając z wyższego pułapu.

Najbardziej poruszające są olbrzymie dysproporcje techniczne, ekonomiczne, zdrowotne i oświatowe występujące między bogatymi i biednymi państwami. Większa część ludzkości nie ma najmniejszych szans osiągnąć statusu ekonomicznego porównywalnego ze statusem najbiedniejszych mieszkańców Europy, Japonii czy Stanów Zjednoczonych. Zakrawa na krzyczącą niesprawiedliwość, że jedni mają takie szczęście, gdy inni — takiego pecha; co wszakże, jeśli cokolwiek, powinniśmy z tym zrobić?

Pod uwagę wziąć trzeba i same nierówności, i środki zaradcze, jakich należałoby użyć, aby je zmniejszyć czy usunąć. Co się tyczy nierówności, trzeba przede wszystkim zapytać o ich przyczyny: kiedy nierówność ma źródło w złu? Co do remediów zaś, naczelne pytanie brzmi: jakie metody przeciwdziałania nierówności są słuszne?

W przypadku rozmyślnej dyskryminacji rasy czy płci odpowiedzi są proste. Źródłem tych nierówności jest zło, bo kto dopuszcza się dyskryminacji, wyrządza zło. Aby zaś temu zaradzić, należy po prostu tego zakazać. Jeśli właściciel ziemski odmawia dzierżawy Murzynom, powinien odpowiadać przed sądem.

W innych przypadkach znacznie trudniej jednak o odpowiedź. Rzecz w tym, że za niesłusznymi, jak się wydaje, nierównościami nie muszą wcale stać żadne złe uczynki. Wydaje się niesprawiedliwe, że kto rodzi się znacznie biedniejszy od innych, wpada

87