skanuj0058 (2)

bajki staje się dla dziecka wzorem, który przenosi w autentyczną rzeczywistość. Interesujące obrazki czy treści książek głęboko utrwalają się w pamięci dziecka.

Wspólne zabawy z dzieckiem, bliski kontakt, związki emocjonalne, stawianie rozsądnych, dostosowanych do poziomu możliwości dziecka wymagań razem tworzą atmosferę wychowawczą. Z kolei na tę atmosferę wywiera wpływ ogólny klimat domu, wzajemne stosunki między rodzicami, stosowane przez nich metody wychowawcze, stosowanie nagród i kar, przy czym kara musi dotyczyć wyłącznie niepożądanego zachowania dziecka ale nie może mieć charakteru odrzucenia. Oczywiście im większa jest spójność, zgoda i konsekwencja ze strony obojga rodziców w tych względach, tym lepszych efektów wychowawczych można oczekiwać. Im więcej uwagi rodzice poświęcają swemu dziecku, tym więcej zainteresowań i zaangażowania w naukę może się u niego rozwinąć.

Dziecko nie tylko odbiera to, co bezpośrednio do niego dochodzi, ale również dokładnie obserwuje zachowania innych, obserwuje ich sposoby odnoszenia się do siebie nawzajem, ich sposoby bycia, korzystania z rozmaitych przedmiotów, poznaje ich zainteresowania. Jak podaje B. Strojnowska (1986), poprzez procesy identyfikacji, zwłaszcza z osobami, które podziwia, dziecko przejmuje to wszystko jako swoje własne. I nawet w późniejszym życiu, jako człowiek dorosły, nie jest w stanie do końca określić, co nabył w dzieciństwie na skutek oddziaływań rodziców, a co jest wynikiem jego własnych doświadczeń, obserwacji czy przemyśleń. Dzieci, nawet w okresie kiedy werbalnie negują zachowania i postawy rodziców, myślą w sposób charakterystyczny dla swoich rodziców i naśladują ich nadal w wielu sytuacjach życiowych.

Przeprowadzono wiele badań w zakresie wpływu środowiska rodzinnego na rozwój psychiczny dziecka, Jak wynika z badań przeprowadzonych przez I. Borzym (1983), postawy rodziców, ich zainteresowania, systemy wartości odgrywają ogromną rolę w rozwoju intelektualnym dziecka. Warto przytoczyć tu niektóre treści wynikające z w/w badań.

Problem pracy zawodowej rodziców nie musi ujemnie wpływać na wychowanie dzieci. Nie chodzi tu bowiem o sam fakt pracy zawodowej rodziców, lecz o ich sposób podejścia do tej pracy. Rodzice zaangażowani w swoją pracę jednocześnie przekazują dzieciom wzorce rzetelnego podejścia do obowiązku i powierzanych zadań. Analogicznie, własną postawą, przykładem wskazują swoim dzieciom sposób podejścia do ich obowiązków, jakie stawia nauka w szkole.

Co więcej, rodzice zainteresowani pracą, mający aspiracje zawodowe więcej czytają, częściej chodzą do teatru, w domu razem z dziećmi oglądają wybrane programy telewizyjne, a co najważniejsze - dużo rozmawiają z dziećmi o ich problemach oraz o czytanych książkach czy oglądanych programach. Rodzice ci prezentują postawy poszanowania pracy i nauki. Wykazują dużą dbałość o jakość kontaktów z dziećmi. Dzieci z takich środowisk w naturalny sposób przejmują wzorce, które stanowią treść atmosfery domu. W szkole - nie sprawiają kłopotów, chętnie się uczą, co jest wynikiem właściwie wzbudzonych potrzeb poznawczych.

Natomiast inaczej rzecz się ma w rodzinach, w których rodzice pracują głownie w celach zarobkowych. Pracę traktują jak do konieczne, a całą swoją aktywność ukierunkowują na rozrywki, bezkrytyczne oglądanie telewizji, spotkania towarzyskie połączone często z nadużywaniem alkoholu. Dzieci wychowujące się w takiej atmosferze obserwując rodziców dochodzą do wniosku, że pracować trzeba, aby zdobyć pieniądze, ale przyjemności zaczynają się po pracy. Przenosząc takie obserwacje na swój grunt szkolny, pojmują chodzenie do szkoły jako konieczność, ale nie wykazują zainteresowania samą nauką. Dla nich to, co przyjemne może mieć miejsce dopiero po wyjściu ze szkoły, ewentualnie w czasie przerw międzylekcyjnych. W kształtowaniu motywacji do nauki u takich dzieci szczególnie ważna rola przypada szkole.

Podsumowując przedstawione treści można stwierdzić, że wiele zależy od środowiska rodzinnego i od tego, jaki stwarza ono klimat, jakie uczucia i postawy społeczne dominują u rodziców dziecka. Od tego, w jaki sposób przekazują oni dziecku informacje i emocje, jak wprowadzają je w świat wartości.

1.2. Oddziaływanie matki na dziecko

Analizując wpływ rodziny na kształtowanie osobowości dziecka nie sposób poprzestać na rozważaniach ogólnych. Nasuwa się konieczność wyodrębnienia oddziaływań matki, która spełnia w tym zakresie szczególną rolę.

Już w prenatalnym okresie rozwoju dziecka tryb życia jego matki nie pozostaje bez znaczenia. Powszechnie znane są takie czynniki wpływające na rozwój pre-nalny, jak odżywianie matki, stan jej zdrowia, stosowanie leków w okresie ciąży, czynnik Rh, promienie x i rad, czy wreszcie stosowanie używek. Jednak nie wszyscy pamiętają, jak ważną rolę odgrywa życie uczuciowe matki w tym okresie. Nawet pr2y niezbyt silnych przeżyciach matki aktywność płodu i tętno jego serca wzrastają. Poważny i przedłużający się stres prowadzi do "wzburzenia się krwi", co wywiera wpływ zarówno na rozwój prenatalny, jak i postnatalny dziecka (por. Hurlock, 1985).

Matka, która nie pragnie narodzin swego dziecka przeżywa silne emocje, negatywnie wpływające na aktywność płodu i w konsekwencji na możliwości przystosowawcze dziecka po urodzeniu. Dziecko takie napotyka trudności w uczeniu się, gdyż jest - według E. Hurlock (1985) - nadpobudliwe: ma niespokojny sen, jest nadmiernie ruchliwe, występują u niego zaburzenia funkcjonalne różnych narządów wewnętrznych.

Odmiennych rezultatów mogą oczekiwać matki, które od momentu poczęcia dziecka aktywnie współuczestniczą w jego rozwoju. Po urodzeniu dziecka takie matki spędzają z nim więcej czasu, pobudzają jego uwagę, spostrzegawczość, dostarczają coraz to nowych bodźców stymulujących aktywność poznawczą. W

9