socjologia samobojstwa5

,A'

,**02

5. Dewiacja samotnicza - samobójstwo

cierpieniem lub torturami”. W Kodeksie prawa kanonicznego z 1983 r. stwierdza się, że „zmarli wierni powinni otrzymać pogrzeb kościelny zgodnie z przepisami prawa”. Zaleca się także księżom, aby brali pod uwagę sytuację psychospołeczną zmarłego.

5.3. Uwarunkowania samobójstw

Próbę dotarcia do etiologii samobójstw najprościej jest rozpocząć od ustalenia ich bezpośredniej przyczyny. Warto jednak od razu zastrzec, że owe bezpośrednie prży- j czyny mają na celu jedynie przybliżenie problemu, nie zaś ukazanie rzeczywistych motywów zamachów samobójczych. Ostrożność taka podyktowana jest faktem, że w wie- ‘

lu przypadkach w ogóle przyczyny nie zostały rozpoznane (29-54%). Ponadto, zgodn:

le

1--------"--U-----i,-----------.---------------/nr, CAf»S    ----jUj.J

z prawem efektu, najczęściej podawane są przyczyny najbardziej widoczne. Jeżeli pa przykład sprawca zamachu samobójczego jest leczony psychiatrycznie, to najczęściej j ta właśnie okoliczność brana jest pod uwagę jako rozstrzygająca. Biorąc to pod uwą- i gę, najczęstsze bezpośrednie przyczyny samobójstw przedstawiono w tabeli 12.    ( \

Tabela 12. Bezpośrednie przyczyny samobójstw (w %j

	1983*	2002**
nieporozumienia rodzinne	18,5	12, 27
choroby psychiczne	18,2	19,94
przewlekle choroby	9,0	7,21
zawody miłosne	4,4	4,72
niepowodzenia w nauce	1,1	1,0
trwale kalectwo	0,7	0,49
konflikty w szkole	0,3	b.d.
inne	17,9	b.d.
warunki ekonomiczne	b.d.	8,98
nagła utrata źródła utrzymania	b.d.	2,76
utrata bliskiej osoby	b.d.	1,68
AIDS	b.d.	0,11
niepożądana ciąża	b.d.	0,11

' Dane Holyst (1983).

" Dane opracowane na podstawie statystyki KGP.

Należy jednak podkreślić, że największą liczbę stanowią przypadki, w których nie ustalono przyczyny samobójstwa. W 2002 r. stanowiły one aż 54,13% wszystkich zgo-: nów samobójczych. Wielkość ta podwoiła się w stosunku do badań, które opublikował w 1983 r. Hołyst (29%). Jednym z częstszych powodów zamachów samobójczych w ostatnim czasie jest trudna sytuacja ekonomiczna lub nagła utrata jedynego źródła

ntrrnrmonio W7 roiocfrnu/onpi cIrq 1 i nfTt/.^Timy tpnn hmii ctannwia nnnoH 11 ®fn Nip.wnf- ■

5.3. Uwarunkowania samobójstw

10

; pliwe rozwarstwienie społeczeństwa jest obecnie jednym z najpoważniejszych probli mów społecznych, jednak trudno traktować je jako szczególnie charakterystyczne d naszych czasów, stanowi raczej przedmiot szczególnego wyczulenia.

Warto też zwrócić uwagę najzróżnicowanie motywacji samobójczych w różnyc grupach wiekowych i ze względu na płeć. Dzieci i młodzież częściej popełniają sami bójstwa na tle niepowodzeń szkolnych czy trudności związanych z rozwojem poczi cia własnej tożsamości, kobiety gorzej znoszą porażki w sferze więzi emocjonalnyc natomiast mężczyźni - związane z życiem społecznym (por. Szymanowska, 1991).

Jak to już zaznaczono, podane bezpośrednie przyczyny należy traktować jako czy niki wyzwalające zachowanie autodestruktywne, swojego rodzaju iskry zapalne pr cesu suicydalnego. Ciągle bowiem pozostaje pytanie, jak to się dzieje, że przy wyst pieniu podobnych problemów jedni ludzie mobilizują się i reorganizują swoje życi inni zachowują się agresywnie wobec otoczenia, a jeszcze inni stają się agresywni w bec siebie i popełniają samobójstwo. Próbę odpowiedzi na to pytanie podjęli psych j Jogowie. Uważają oni, że aby mogło dojść do uruchomienia zachowania suicydaln go, musi wystąpić obok czynników wyzwalających jeszcze co najmniej jeden z podanyi warunków:

•    widzenie w sobie źródła frustracji (Rosenzweig, za: Berkowitz, 1962),

>    • zablokowanie możliwości przeciwstawienia się sytuacji frustracyjnej (Berkowi i

1962),

•    niemożność zareagowania odwetowego (gdy czynnik frustrogenny jest poza z ; sięgiem jednostki lub jest postrzegany przez jednostkę jako taki),

•    frustracja postrzegana jest jako zagrożenie osobiste, tzn. zagrożenie obrazu wl snego Ja, poczucia własnej wartości (Kosewski, 1977),

I • ubogi repertuar mechanizmów obronnych wykorzystywanych przez jednostl w sytuacji frustracji (Ringel, 1987).

Przyglądając się bliżej tym warunkom uruchamiającym proces autodestruktywn łatwo zauważyć, że koncentrują się one w istocie na dwóch zasadniczych czynnikac tzn. na subiektywnym poczuciu bezradności wobec sytuacji frustracyjnej oraz na p czuciu odpowiedzialności za powstanie problemów. Efektem takiego splotu czynr ków jest nieuchronnie wzrost poczucia winy, którego wyższe natężenie rejestrował jest u osób po próbach samobójczych.

Warto zauważyć, że wszystkie wymienione objawy są bardzo charakterystyczne d jednostek znajdujących się w stanie depresji. Trudno się więc dziwić, że osoby depr syjne należą do grupy najwyższego ryzyka zamachów samobójczych. Jak podaje R senhan i Seligman (1994), jednostki depresyjne stanowią ok. 80% osób dokonującyi prób samobójczych, tzn. 25 razy częściej niż reszta populacji.

5.3.1.Typologia samobójstw

Jedną z najbardziej popularnych typologii samobójstw opartych na motywacji z machu samnhńiozp.pn przedstawił cvtnwanv tu tuż. Dnrkheim U979V wvndre,bniai;