socjo8

Klasyczne teorie i studia empiryczne w mikrosocjologii 115

Rezultaty teoretyczne, jakie uzyskano w wyniku serii eksperymentów, można - za Lewinem i Lippittem - streścić w postaci dziewięciu punktów. Niniejsza analiza pochodzi wprawdzie z 1938 roku i nie obejmuje grupy o przywództwie liberalnym, jednakże nie ma to większego wpływu na wymowę danych. Także w okresie późniejszym autorzy skupiali się przede wszystkim na porównywaniu grup autokratycznych z demokratycznymi.

1.    Zauważono, że w grupie o atmosferze autokratycznej panowało większe napięcie wewnętrzne niż w grupie o atmosferze demokratycznej. Wskazuje na to szereg danych: (a) w autokratycznej grupie zanotowano o 55% większą liczbę interakcji społecznych, mimo że jej działalność wymagała znacznie mniejszej ilości kontaktów; (b) grupa cechowała się mniejszą stabilnością; (c) przeważały postawy panowania jednych nad drugimi, mniej było podporządkowania i obiektywizmu; (d) w ciągu dwunastu spotkań zaobserwowano pojawienie się dwóch kozłów ofiarnych; (e) zanotowano około trzydziestu razy więcej przypadków wrogości wobec siebie niż w grupie demokratycznej.

2.    W grupie demokratycznej wytworzył się większy nacisk na współpracę. Odnotowano: (a) znacznie wyższy zasięg proponowania kooperacji i proszenia o nią; (b) dużo więcej przypadków zadowolenia i wyrażania przyjaźni.

3.    W grupie demokratycznej ujawniano postawy bardziej obiektywne: (a) wyrażano znacznie więcej konstruktywnych sugestii; (b) krytyka była formułowana i odbierana w większym stopniu na podstawach obiektywnych, bez elementów osobistych.

4.    W grupie demokratycznej przeważała konstruktywność w działaniach: nadrzędność tego, co wiązało się z produktem grupy. W grupie autokratycznej obserwowano więcej opieszałości i nie dokończonych prac.

5.    Poczucie wspólnoty było większe w grupie demokratycznej, podczas gdy u członków grupy autokratycznej obserwowano większy stopień egocentryzmu.

6.    W grupie demokratycznej struktura grupowa była bardziej stabilna i bardziej spójna. W grupie autokratycznej brak wpływu lidera na sytuację prowadził z reguły do dezorganizacji struktury grupy.

7.    W grupie autokratycznej dwukrotnie agresja grupy została skierowana przeciwko jednostce, która stała się kozłem ofiarnym. W obu przypadkach kozioł ofiarny opuścił grupę. W grupie demokratycznej nie obserwowano takiego braku harmonii.

8.    W grupie demokratycznej istniało dużo lepiej rozwinięte poczucie grupowej własności i grupowych celów.

9.    W sytuacji przechodzenia jednostek z grupy demokratycznej do autokratycznej i odwrotnie zaobserwowano, że jednostka, która przeszła do grupy demokratycznej, ograniczyła zachowania wyrażające jej dominację nad innymi, podczas gdy jednostka, która przeszła do grupy autokratycznej, zwiększyła natężenie tego typu zachowań (Lewin, Uppitt, 1938, s. 298-299).

Badania te opierały się na koncepcji teoretycznej pola sił sformułowanej przez Lewina, która w uproszczeniu zakładała, że istnieją dwa rodzaje sił - siły własne, będące składnikiem przestrzeni życiowej jednostki i pole sił indukowanych, sił zewnętrznych, które może wpływać na przestrzeń życiową jednostki. Powyższe badania miały udowodnić istnienie wpływu sił zewnętrznych, należących do środo-