socjo8

123

Klasyczne teorie i studia empiryczne w mikrosocjologii

czynienia ze spetryfikowaną strukturą, zależność ta ulega przekształceniu. Częstotliwość interakcji na danym obszarze istnienia grupy przestaje być czynnikiem przypadkowym, samoistnym - co zdaje się sugerować Homans, ale tylko dlatego, że jego rozważania obracają się wokół fazy tworzenia się struktur. Sympatia uzyskuje status czynnika samoistnego, co można zobrazować, analizując wpływ struktur socjo-metrycznych na inne procesy w grupie, sama stając się przyczyną wzrostu natężenia interakcji. Generalnie więc rzecz biorąc, obraz grupy widziany oczami Homansa jest mocno wątpliwy. Sześć kolejnych twierdzeń jest tożsamych z twierdzeniem analizowanym co do swej struktury wewnętrznej i treści.

Pozostałe dziewięć twierdzeń (Homans, 1950, s. 360-407) można podzielić na dwie grupy. W grupie pierwszej kluczowym twierdzeniem jest następujące:

6.    Spadek częstotliwości interakcji spowoduje spadek siły uczuć interpersonalnych (Homans, 1950, s. 361).

Opisuje ono de facto tę samą zależność co twierdzenie (1), z tą tylko różnicą, że opisany tu został inny fragment przebiegu tej zależności. Inne twierdzenie z tej grupy można bez wielkiego ryzyka uznać za pochodne od wyżej przedstawionego. Poprzednie uwagi krytyczne mają więc w pełni zastosowanie także wobec nich.

Ostatnie trzy twierdzenia przedstawione przez Homansa są wysoce niespójne logicznie. Jak zostanie to wykazane w dalszych partiach książki, Homans uważa, że czynnikiem konstytuującym grupę jest interakcja społeczna. Oczywiście, można mieć zastrzeżenia co do trafności tego punktu widzenia, jest to jednakże stanowisko godne uwagi. Potwierdza je Homans w swym ostatnim twierdzeniu, gdy pisze:

7.    Gdy zmniejsza się zakres interakcji jednostki, gdy wchodzi ona rzadziej w interakcje z przywódcami grup oraz gdy zmniejsza się pole sprawowania władzy tej jednostki, wówczas spada także jej pozycja społeczna (Homans, 1950, s. 407).

Tak więc interakcja między jednostkami jest nie tylko czynnikiem przekształcającym zbiór jednostek w grupę, czynnikiem powodującym powstawanie wzajemnych więzi sympatii, a więc strukturotwórczym, lecz także czynnikiem porządkującym samą strukturę od wewnątrz. Skoro tak, to czynnikiem wywołującym wzrost natężenia specjalizacji działań powinny być zmiany natężenia interakcji w poszczególnych częściach struktury. Tymczasem zupełnie niespodziewanie Homans zmienia swą perspektywę, pisząc:

8.    Wzrastająca specjalizacja działań przyniesie zmniejszenie zakresu interakcji osoby zaangażowanej w te działania i ograniczy pole inicjowanych przez nią interakcji (Homans, 1950, s. 406).

Ostatnie z twierdzeń, które zasługuje na osobne potraktowanie, to twierdzenie pochodne wobec twierdzenia (8):

9.    Wzrost wielkości grupy i specjalizacji działań będzie prowadzić do wzrostu liczby pozycji w łańcuchu interakcji między przywódcą a zwykłym członkiem (Homans, 1950, s. 406).

Oczywiście jest to konsekwencja ograniczenia zakresu interakcji, o czym była mowa w twierdzeniu (8).