�egna�ek8

140

Ml

Szcttgólnymt rodzajem opoiytydimia jest anegdota i gawęd (li

Anegdota polega na zwięzłym i krótkim przedstawieniu cteiberysrycmych jdaneo (historyjek, dykteryjek). często o zabarwieniu homo. rystywnym. Mott dotyczyć zdarzeń aktualnych lub historycznych. Opowiadane anegdot)’ mott s!ug>ii kształtowaniu i utrwalaniu się jakichś pojęć, cech przedmiotom lub ajwzcń, albo nawet chwilowemu odprężeniu uczniów. Dośw iadczony nau-cęról, znający zjawisko Jalowama" uwagi, wykorzystuje anegdotę w momencie, bedy czuje, źe koncentracja uwagi uczniów na treściach zajęć gwałtowanie spada.

Gawęda natomiast ma charakter swobodnego, barwnego opowiadania, które niekiedy może trwać dosyt długo. W młodszych klasach szkoły podstawowej może wypełnić nawet całą jednostkę lekcyjną. Jej tematyka może być bardzo różna. Może dotyczyć wydarzeń historycznych, biografii znanych osób, przeżyć osobistych, wspomnień i podróży i wycieczek, historii pewnych obiektów (np. zamków, murów obronnych) ttp

Gawęda mott mieć największe zastosowanie w różnych formach pracy pozalekcyjnej, i wiec w czasie wycieczek szkolnych, „zielonych szkół", podróży kononych itp. Nie wyklucza to stosowania gawędy w czasie zajęć lekcyjnych, zwtoa ni lekcjach wychowawczych. Dobrą okazją do jej wykorzystania mogą być np. spotkana ze znanymi osobami np. ze świata teatru i filmu, z ekranu telewizyjnego, autorami książek itp.

6.2.2. Pogadanka

Pogadanka to metoda, która może być szeroko stosowana zarówno na lekcjach w szkołach podstawowych, jak i ponadpodstawowych. Polega na rozmowie nauczy* driazoczman, której eden jest wspólne dochodzenie do wiedzy. Jest to jednak rozmowa swoista, wymuszana przez nauczyciela stawianymi przez niego pytaniami.

Jest to jedna z najstarszych metod dydaktycznych. Stosowana byli już w starożytności. Posługiwał się mą słynny filozof tej epoki - Sokrates. Dlatego też utrwaliło się w literaturze pedagogicznej określenie pogadanka „sokratejska" lub „sokratyczna"¹. Poprad odpowiednio przemyślane pytania zmuszał on swoich uczniów do samodzielnego myślenia, naprowadzał ich na właściwą odpowiedź; często me szczędząc ironu, dzięki czemu zdobywali nową wiedzę, czynnie uczestnicząc w tym procesie.

Pogadanka jest swoistym dialogiem (z tego powodu zaliczana jest do metod dialogowych), w wyniku którego następuje przyswojenie nowych wiadomości, bądi ich porządkowanie i utrwalanie Cz. Kupisicwicz twierdzi, żc pogadanka była mc* (odą szczególnie cenioną przez przedstawicieli niektórych odmian szkoły progresy* wutyemej, nnoma# na początku XX wieku poddana została ostrej krytyce, szczególnie przez monieckiego pedagoga H. Gaudiga*. Zarzucano jej, żc jeit metodą sztuczną, hamującą mnodnriność uczniów. To uczeń - według nich §

O.MpWCW./jyśttł/ia ,op Clij, 141,

'Mail 14).

powinien stawiać pytania, a nauczyciel powinien m m odpowodit, b byśoby zjawiskiem naturalnym. Jednak osiągnięcie takiej sytuacji w praktyce M sprawą bardzo trudną i dlatego, pomimo krytyki, metoda pogadanki wciąż cteuy lif powodzeniem.

W szkołach niższego szczebla, a zwlaśzera w szkole poduiwirot). poąómb fil metodą bardzo popularną. Nic wymaga od uczniów omodaelnego f gntwmega analizoiyańia prezentowanej im wiedzy. Ale nam ich da aktywnego udnab t lekcjach, co nie byłoby takie łatwe do uzyskania, {torując metody rabej akjywtmjącf.

Współczesna pogadanka zdecydowanie róża nę od Uiiycacj papdmśa sokratycznej. Często jest wspomagana środkami poglądowym (zdjęcia, ropy, rek* junty, eksponaty roślin i minerałów itp,), w tym także outowindayini oraz materiałami źródłowymi (kromki, albumy itp i, i nawet komputerem, fayyraąe wówczas postać dialogu ilustrowanego. Nie oznacza to wcale całkowitego wytłum* Wania z praktyki edukacyjnej pogadanki charakteryzującej się wyłącznie dialogu* werbalnym.

Pogadanka może być ukierunkowana na reahzację różnych celów dydaktycznych. a mianowicie:

-    przygotowanie uczniów do czynnego uczestnictwa w dalszej części lekcjt,

-    zaznajomienie ich z nowymi materiałami;

-    systematyzowanie i utrwalanie wiadomości;

-    bieżąca kontrola stopnia opanowania wiadomości w czasie danej lekcji.

Stosownie do tego wymieniane są takie rodzaje pogadanki,p wKępoa,itap

zaznajomieniu z nowym materiałem, synlctyzująco^itrwalijna oraz kontrolni'.

Celem pogadanki wsiępncjjcu przygotowanie uczniów do aktywnego uczestnictwa w lekcji przez wytworzenie w ich umysłach stano gotowości do poznawania nowych treści (wiadomości, umiejętności). Dobrze temu służy odwoływanie się do ich doświadczeó, przypominanie wiadomości epjoown>?H na poprzednich lekcjach, a pozostających w logicznym związki g mfiMpó poznawanymi, wyjaśnianie nowych pojęć itp.

Ponadto pogadanka wstępna mott być rómueż przeznaczam wpnuwranu klasy (grupy) do pracy w takich formach zajęć dydaktycznych jat praca w* grapach wycieczka, pokaz jakiegoś sprzętu itp. Przedstawia się wówczas cel i mm zajęć, przydziela zadania całej klasie (grapie) lub poszczególnym uczniom, a także omawia metody procy i sposoby jej zakończenia.

Pogadanka przedstawiająca a owi wiadomości wypełnia zasadniczą część ląjąć. Jej mot spowito uę 8 takiego formułowania pytań, aby umożliwiały one zrozumiale nowej wiedzy oraz powiązanie jej z wiedzą zdobytą wcześniej oraz z własnymi łmiukmm kśh pytania tc będą miały charakter problemowy, wówczas ta oęść przyjmuje postać rozwiązywania problemów. Pogadaka taka nazywa pę henry* styczną. Nauczyciel formułuje problemy, a następnie przy pomocy pytań

'Ibidem, w 144