015

Ścieżyną jednak nie byle kto chadzał, bo sam Stefan Czarniecki!, gdy onego cypla u Multańskiej strony bronił.

Drugą strażnicą pobok Zawala była Rychta.

Zamek był tu wzniesiony w 1507 roku przez Stefana Humięckiego. Wznosił siię na krańcu lasem porosłej sikały, u stóp której Żwańczyk tworzył obszerny staw.

Miał zamek cztery baszty, z podziemiami po rogach.

Podczas zaboru tureckiego trzymano tu konie baszy i wypuszczano je na okoliczne łąki nad Kizią.

Miejsce to odtąd zwało się Paszówką.

Pamiętnym był napad Turków na zamek Rychtecki w 1762 roku, przedsięwzięty przez załogę Chocimsiką pod wodzą Karam-Achmeta.

Należała potem Rychta do znanego badacza przeszłości Konstantego Podwysockiego. Gościli tu wtedy Michał Grabowski, J. I. Kraszewski, f Aleksander Weryha-Darowski.

Szedł jeszcze w okolicy Zawala i Rychty, Żwaniec, co miał warownię jeszcze z czasów Jagiełłowych.

Oglądał swego czasu Chodkiewicza, z pod Chocimia zwycięzcę, potem Jana Sobieskiego. Jan Kazimierz tu bił Chmielnickiego, wówczas gdy watażka z hospodarem Wołoskim się bratał i po wybrzeżu grasował.

Gdy Żwaniedkią twierdzę zrujnowano, to sejm ją rozkazał odbudować. Rozkaz tak brzmiał: „Żwaniec, co dawniej w obywatele kwitł, każemy „ex ruderibus“ edyfikować i kommereję tu zafundować".

Takie to były pobok Zawala twierdze na onych cyplach. Czarnoko-zińce, Rychta, Żwaniec.

Poblizkim Okopom Św. Trójcy też się wspomnienie należy.

Początkiem osady była warownia, którą Jan III dla łatwiejszego odzyskania Kamieńca z rąk tureckich założył.

Stanisław Jabłonowski, upatrzywszy między dwoma rzek ramionami¹ sposobne miejsce, począł je umacniać.

Komendantem tu był Brandt pułkownik arkabuzjerów.

Był tu potem sławny Marcin Kątski.

Kazimierz Pułaski, na czele garstki konfederatów Barskich, zajął Okopy, czasu Barskiej potrzeby.

Lubo oblężony, częste czynił wycieczki'.

Były tu ruiny małego kościółka, pamiętnego obroną kilku konfederatów, którzy w nim się zamknąwszy, poddać się Rosjanom nie chcieli i śmierć w gruzach znaleźli.

Śród tych placówek obronnych trwało Zawale i początkowo trzymał je w 1565 roku JazłoWiecki.

16