0236

IV. 12.

W LUDZISK A W ODONIC (ż. JADWIGA).

221

Według Stronez.yńskiego ⁷) znajdujący się w kościele Franciszkańskim w Krakowie kamień grobowy, z napisem: Anno Dni MCCLXX obijt illusirissimus pnceps et dns Yladislaus dictg pig duz Cracov. etc., zwykle do Bolesława Wstydliwego lub Pobożnego odnoszony, ma być właściwie kamieniem grobowym Odonica. Dowody na poparcie tego mniemania, przez Stronczyńskiego przytoczone, nie są jednak dostatecznie przekonywujące; zresztą i sam Stronczyński przyznaje, że data śmierci jest tu błędnie położoną.

Wiarogodnej daty dziennej zgonu Odonica nie przechowało nam żadne źródło. Ze zapiska Necr. Boh.-Sil. -’) pod dniem 3 listopada: Wlodizlaus dux Polonie senex nie odnosi się do Odonica, jak to najczęściej przyjmują²), ale do Laskonogiego, wykazaliśmy poprzednio (IV. 8.). Nekr. Lubiń.¹) podaje pod datą 6 grudnia: Wladislai duciu Poloniae, filii ducis Odo>tis, wszelako zapiska ta znajduje się w późniejszej części nekrologu, która jako źródło historyczne nie ma żadnej wartości⁵); nie można tedy do tej wiadomości przywiązywać wagi. Ostatni dokument Odonica, którego autentyczności nie ma powodu podejrzywać, znany nam tylko w streszczeniu, nosi datę 1238 r.^,;); trzy jego dokumenty, wystawione rzekomo 25 kwietnia 1239 r.⁷), są podrobionej- Nie ma tedy jakiejkolwiek podstawy do określenia daty dziennej jego śmierci, chociażby tylko w przybliżeniu.

Że przekazana przez Długosza²) wiadomość, jakoby Odonic zmarł na Pomorzu u swego teścia (sic) Świętopełka, jest tylko kombinacyą tego kronikarza, wykazał już Roepell¹⁰). Chroń. Albr. cont. ⁿ) przechowała wiadomość, że Odonic został zamordowany za sprawą nałożnicy Niemki.

Jadwiga.

Jako iinię żony Odonica podaje Rocz. Wielk.^Js): Adwiga, Kron. Wielk.^1S): Iledwigis, dokumenty²): Adwigis, Hedewigis, Hadewigis. Długosz, który w jednem miejscu swej kroniki¹³) ma to samo imię, nazywa ją jednak na innych miejscach¹⁰) Helingą, którą to formę do niedawna przyjmowano w nauce jako autentyczną¹⁷), lub nawet zmieniano ją na Helena¹⁸).

Jedyna wyraźna wzmianka kronikarska o pochodzeniu Jadwigi znajduje się w Kron. Wielk.¹⁹), gdzie podano, że była to siostra Świętopełka, a zatem córka Mszczuja I pomorskiego. Wiadomość tę powtórzył kilkakrotnie Długosz ²⁰), w jednem wszelako miejscu ²¹), określając stosunek Świętopełka do Odonica, nazwał pierwszego teściem (socer), co dało powód do błędnego mniemania²²), jakoby Jadwiga była nie siostrą, ale córką Świętopełka. Wreszcie i sam przekaz Kron. Wielk., jakoby ojcem jej był Mszczuj I, został w ostatnich czasach zakwestyonowany przez Warmskiego ^2:J). Zdaniem jego wiadomość ta nie zasługuje na wiarę, przede-wszystkiem dlatego, że żadne źródło wcześniejsze o tym związku z domem książąt pomorskich nie wspomina, powtóre dlatego, że sam autor Kron. Wielk., podając rzeczoną wiadomość, przyznaje, iż dowiedział się o niej tylko ze słychu (ut guidam aiimt); wreszcie następująca okoliczność ma ją stanowczo podawać w wątpliwość : W Bocz. Wielk.²¹), wśród opowieści wypadków z r. 1256, jest wzmianka o frater Poppo, cruci/er de domo Theutnnica, gui... duci Premisloni (Przemysł I, syn Odonica) attingebat in guarto gradu consanguini-tatis, de matre domini Przemislonis (a więc przez Jadwigę, żonę Odonica). Na jakiej podstawie zasadzał się

1

Mniemany grobowiec Bolesława Wstydliwego, Bibl. Warsz. 1849. II. 502 i n. — 2) Zeitschr. f. Gesch. Sehles. V. 114, — 3) Wattcnbach, ibid. V. 114; Bielowski, Mon Pol. II. 803; Griinh agen, Sehles. Reg. I. 235. — 4) Mon. Pol. V. 649. — 5) Por. str. 80 uw. 1. — 6) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 216. — ") Ibid. I. nr. 218. 219. 220.    8; Piekosiński,

2

Przegl. kryl. 1877, 441; Illanowski, Dokum. Kujaw, i Mazow. 357. — 9) Hist. Pol. II. 256. — 10) Gesch. Pol. 459 u w. 33. Za nim Grunhagen, Sehles. Reg. I. 235. — U) Mon. Germ. SS. XXIII. 921. — 12) Mon. Pol. III. 16. — 13) Ibid. II. 568. — 14) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 141. 262; Dokum. Kujaw, i Mazown 353 nr. 5 i in. — 15) Ilist. Pol. II. 349; w kod. Rozr. jednakowoż: llelinga. — 16) Ibid. 11. 215. 296. — 1") Roepell, Gesch. Pol. 424 uw. 10; Smolka. Henryk Brodaty 36; Semkowicz, Zbrodnia Gąsawska (Aten. 1886. III. 335). Roepell znał już wprawdzie dokument z formą Iledwigis z Voigta, Cod. dipl. Pruss. 1. 51, wszelako wyczytawszy w oddruku tegoż samego dokumentu u Damalewicza, Vit. archiep. Gnesn. 142 formę llelinga, oświadczył się za tą ostatnią. Damalewicz zmienił jednak niewątpliwie dobrą formę na błędną za przewodem Długosza. Jeszcze Małecki, Stud. Herald. I. 255 uw. 1 nazywa żonę Odonica Jadwigą lub Helingą. — 18) Hubner, Geneal. Tabeli, nr. 94 i 197, a za nim Naruszewicz, Hist. nar. poi. III. 129 uw. 5. Właściwe imię, Jadwiga, przyjęli Warmski, Die grossp. Chroń. 103; Perlbach, Preuss.-Poln. Stud. I. 11. — 19) Mon. Pol. II. 555. — 20) Hist. Pol. II. 215. 349. — 21) Ibid. II. 256. — 22) Smolka, Henryk Brodaty 36. — 23) Die grossp. Chroń. 103 i n. — 24) Mon. Pol. III. 28.