0316

VI. 10.

KAZIMIERZ I (ż. KONSTANCYA, EUFROZYNA).

299

czyć tylko przypuszczeniem, iż zmarła na krótko przedtem ^{1 2}). Datę dzienną jej śmierci podaje Nekr. Strzeln. '-’) pod 21 lutego: Constancia ducissa; a Nekr. klaszt. św. Winc.³) pod 23 lutego: Consłancia ducissa Cuiaiie et Lancicłe. Obie daty są prawie identyczne, i dlatego nawzajem się popierają, zwłaszcza, że zachodzą w źródłach, zgoła od siebie niezależnych; trafniejszą jest niewątpliwie data Nekr. Strzeln. jako miejscowego; późniejsza o dwa dni data Nekr. klaszt. św. Winc. spowodowaną została niewątpliwie późniejszem dojściem wiadomości o tym wypadku na Śląsk. Z czego wynika, że śmierć Konstancyi przypada na dzień 21 lutego 1257 roku.

3. Eufrozyna.

Pod r. 1261 opowiada Kron. Wielk.^{4 5}) o buncie, który podnieśli synowie Kazimierza I, Leszko i Zie-momysł, przeciw ojcu, pod pozorem, iż macocha (obiecta causa contra nocercam suam) godzi na ich życie. Ponieważ Leszko i Ziemomysł byli synami Kazimierza z Konstancyi (VII. 1. 2.), przeto wynika stąd, że Kazimierz po śmierci drugiej żony poślubił jeszcze inną, trzecią z rzędu. Ze w istocie tak było, stwierdza kilka dokumentów, wydanych już po śmierci Kazimierza, jako to: dokument z r. 1274 p, wystawiony przez Effro-sina, dei gracia Lancicie et Cuiauie ducissa, trzy dokumenty z r. 1273 ⁶), 1275 ⁷) i 1292 ^{8 9}), w których znajdują się wzmianki o Eufrozynie , nazywanej księżną łęczycką łub kujawską, z dodatkiem, że była matką Włodzi-sława Łokietka (VII. 4.)\ wreszcie najdokładniej inny dokument z r. 1292^!l), wystawiony przez Eufrosinu, dei gracia Kidacie, Lanchicie et Sgradie relicta illustris principis ducis Kazimiri, dictarum terraruin ąuondam domini et heredis. Wzmianki te potwierdzają nietylko przekaz Kron. Wielk. o istnieniu trzeciej żony Kazimierza, ale wyjaśniają zarazem, jakiem było jej imię, obalając przez to mniemanie dawniejsze, jakoby się nazywała Heleną¹⁰; lub Salomeą¹¹).

Długosz¹²) wiedział z Kron. Wielk. o tej żonie Kazimierza, ale jak jego źródło, tak i on nie podał jej imienia; natomiast dodał inny szczegół, Kroniką Wielk. nieuzasadniony, że była to córka Świętopełka pomorskiego. Wiadomość tę powtarzała cała późniejsza historyografia aż do najnowszych niemal czasów¹³), prostując ją chyba przypuszczeniem, również zgoła nieuzasadnionem, że mogła to być także córka Sambora II¹⁴). Podanie Długosza jest prostą kombinacyą, opartą na innej wiadomości Kron. Wielk.¹⁵), według której Kazimierz I zbliżył się politycznie r. 1259 do Świętopełka, co już wystarczyło Długoszowi do przypuszczenia, że ożenił się z jego córką¹⁰). Hipoteza Długosza upada jednak jako niemożliwa wobec faktu, że Eufrozyna, owdowiawszy po Kazimierzu, wyszła za Mszczuja II pomorskiego; gdybyśmy ją przyjęli, musielibyśmy tedy twierdzić, że Mszczuj ożenił się z rodzoną siostrą, co jest rzeczą niemożliwą¹⁷). Ze pierwsza żona Świętopełka nazywała się Eufrozyna¹³), z tego nie można wyprowadzać koniecznego wniosku, jakoby Eufrozyna, żona Kazimierza, musiała być jego córką.

Ważną wskazówkę do wyjaśnienia sprawy pochodzenia Eufrozyny podaje przedewszystkiem bulla papieża Benedykta XII z r. I338¹⁰), udzielająca dyspenzy do małżeństwa między Konradem I ks. oleśnickim, a Eufemią, córką Włodzisława ks. kozielskiego, wspominająca, iż w sprawie tej interweniował u stolicy papieskiej (zmarły już podówczas) Włodzisław Łokietek, dicti ducis Cozlensis consanguineus propinguus. Jakim

1

Na co trafnie zwrócili już uwagę Ulanowski, Szkice kryt. z XfII w. w Rozpr. Akad. Umiej. Wydz. hist.-filoz. XX.

2

68. 69; Perlbach, Preuss. - Poln. Stud. I. 14. Podana kilkakrotnie przez Kętrzyńskiego (Mon. Pol. V. 670. 679. 727) błędna

3

data śmierci Konstancyi 1268 r., została przez niego samego cofniętą, ibid V. 1014. — 2) Mon. Pol. V. 727. — 3) Ibid. V.

4

679. — 4) Ibid. II. 587. — 3) Kod dypl. Pol. II. nr. 478. — 6) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 450. — 7) Kod. dypl. Pol. II.

5

nr. 458. — 8) Ibid. II. nr. 142. — 9) Kod. dypl. Wielk. II. nr. 688. — 1°) Tak Naruszewicz, Hist. nar. poi. IV. 44 uw. 5.

6

przez nieporozumienie rzekomo za Hubnerem, Geneal. Tabeli. I. nr. 94 i 197, który jednak Helenę, córkę (sic) Świętopełka II,

7

daje za żonę nie Kazimierzowi, ale Włodzislawowi Odonicowi (IV. 12.). — U) Tak Kozłowski, Dzieje Mazow. tabl. geneal.

8

1 tutaj zachodzi nieporozumienie, gdyż Salomea była żoną Ziemomysła kujawskiego, syna Kazimierza I (VII. 2.). — 12) Hist.

9

Pol. II. 381. — 13) Naruszewicz, Hist. nar. poi. IV. 60. 91; Kozłowski, Dzieje Mazow. tabl. geneal Oględnie wyraża się

10

Per łbach, Preuss.-Poln. Stud. I. 14, że pochodzenie jej nieznane. — 14) Naruszewicz, Hist. nar. poi. IV. 91. — 15) Mon.

11

Pol. II. 582. — 16) Zwrócił na to uwagę Ulanowski, Studya kryt. w Rozpr. Akad. Umiej. Wydz. hist.-filoz. XX. 88. —

12

17)    Szereg innych dowodów pośrednich, przemawiających przeciw twierdzeniu Długosza, zob. u Ulanowskiego, ibid. 87. 88. —

13

18)    Cohn, Stammtafeln, tabl. 148. — 19) Theiner, Mon. Pol. I. nr. 808.