0426

388

Rozwój świata roślinnego.

nieistniejących. Ztąd według zasńd teorji pochodzenia okazuje się, że budowa pierzasta lub wiechowata we wszystkich swych częściach rozwinęła się z widlastej.

Dlaczegóż więc, zapytać teraz wypada, budowa pierzasta liści wypada widlastą, dlaczego i roślinność drzewiasta dni naszych okazuje wie-chowate rozgałęzienie łodygi i jej części w porÓAvnaniu z rozgałęzieniem widlastem w starożytnych czasach ziemi? Odpowiedź łatwa.

Aby liście mogły spełniać swe zadanie na usługach wyżywiania, muszą być wystawione na światło. Gdyby budowniczy wznieść miał rusztowanie, w którem jak największa liczba powierzchni wystawiona być miała na światło, to podpory owych powierzchni, odgałęzienia rusztowania, musiałby z przyczyn mechanicznych, nie mówiąc już o oszczędności materjału, tak uporządkować, by zbyt znacznem wybieganiem w powietrze nie obciążały nadmiernie osi głównej, wypływa to bowiem z zasady dźwigni, że im dalej powierzchnie te są osadzone, tern silniej nadwerężać mogą oś główną i miejsca, w których odgałęzienia są osadzone. Obłamywanie gałęzi pod naciskiem własnego ciężaru przy spółdziałaniu wiatru i przy zwńlgoceniu deszczem dokonyw^rać się będzie tern łatwiej, im powierzchnie dalej są osadzone. Budowa rośliny z rozgałęzień widlastyeh nadałaby powierzchniom (liściom) stosunki bardzo korzystne względem światła, odległości jednak różnych punktów" powierzchni kulistej od osi głównej są wtedy tak wielkie, że ze względów mechanicznych niebezpieczeństwo podobnego systemu jest o wiele znaczniejsze, aniżeli przy w^rytw^rorzeniu się korony zbliżonej do postaci jajowatej, któraby miała powierzchnię tej samej wielkości co półkula; przy takiem bowiem ukształtowaniu korony powierzchnie łaknące śwdatła przypadałyby bliżej osi głównej, aniżeli w przypadku pierwszym, a powierzchnie pomimo to byłyby dostatecznie wystawione na światło. Przejście zaś od rozgałęzienia widlastego, które wytwarza formę półkulistą, do gronowo wiechowatego, które osiąga formę jajowatą, jak widzieliśmy, dokonywa się bardzo łatwo, a to nam tłomaczy, zkąd w walce o byt z formy pierwszej wytworzyła się druga.

Powyższe uwagi mechaniczne tyczą się nietylko organów podpierających, t. j. łodyg, ale stosują się także do powierzchni, czyli do liści. Liść widlasto rozgałęziony zbliża się formą swoją do koła, rozgałęziony zaś pierzasto — do linji jajowatej. W liściu takim powierzchnia, sprawie odżywiania poświęcona, przypada znacznie bliżej jego punktu osadzenia, aniżeli w liściu zbliżającym się do postaci kołowej lub półkołowej. Panująca dziś forma jajowata liści jest więc z przyczyn mechanicznych doskonalsza, walka przeto o byt dopomogła formie tej do zwycięstwa.

Gdy zasada drążka nie znajduje zastosowania, roślinie zależy na tern jedynie, by wytworzyć powierzchnie na światło wystawione i utorować im najrozmaitsze kierunki w środku wyżywiającym, jak to byw^ra u roślin wodnych. Siła ciężkości nie wywiera tu działań według zasady drążka, rośliny te bowiem są nieco lżejsze od wody; tu więc odpowiednia