0431

415

Badanie morza.

podobne do ziarnka prosa świecące zwierzątka) używają uderzeń, polipy i meduzy kurczą rytmicznie i rozszerzają swoje tarcze, wskutek czego woda, znajdująca się w tem miejscu pod tarczą, zostaje gwałtownie podczas kurczenia wyrzuconą i uderza w wodę otaczającą, która prawem reakcji wywołuje odbicie odwrotne, popędzające dalej delikatną istotę. Rurkopławy mają do pomocy w pływaniu dzwony pławne, które przy pomocy rytmicznego kurczenia i rozszerzania całą kolonję posuwają naprzód po wodzie. Zwierzęta, mające większą ilość dzwonów pławnych, używają ich częściowo i tym sposobem ruchy swoje więcej specjalizują.

Istotnie pelagiczne ryby, doskonale pływające, są smukłe, boki mają spłaszczone, śpiczastą głowę i długie płetwy, płyną po wodzie z niesłychaną szybkością, w^ry wołującą szum, szczególniej odznaczają się pod tym względem makrele i rekiny, przebywające na powierzchni morza. Ich płetwy piersiowe są po większej części bardzo długie, ogon duży, głęboko wcięty, a system płetw^r pionowych nadzwyczaj silnie rozwinięty, muskulatura ich nietylko że jest bogatą pod względem ilościowym, ale jeszcze różni się zasadniczo przynajmniej u makreli, a u pozostałych ryb także różni się pod innym względem. Różnica zaś polega na tem, że posiadają daleko więcej naczyń krwionośnych i nerwów, a także krew koloru czerwonego jak u ssących. Odżywianie tych ryb jest daleko energiczniejsze i temperatura krwi znacznie wyższa, tak, że wytwarzają własne ciepło.

Różne istoty fauny pelagicznej korzystają ż Wiatru do przenoszenia się po powierzchni morza. Niektórym z nich przychodzą z pomocą rozwinięte żagle; niektóre formy, należące do rodziny zrosłoszczękich mają promienie płetw bardzo długie, tak, że gdy są podniesione, widać je nad powierzchnią wody. „Stwierdzono,“ powiada Gunther, „że zrosłoszczęki, jeżeli leżą spokojnie na wodzie z podniesioną płetwą grzbietową, mogą pływać pod wpływem wiatru, jak łódki żaglowe." Krążkopławy (Vellelidae, nazwa pochodzi od velellum żagielek) są kolonjami rurkopławów (Siphonophora), płaskie, kształtu owalnego, na powierzchni swej posiadają biegnący po przekątni grzebień nierówny, chrząstkowy, który służy im jako żagiel. Wspomnieliśmy już przedtem i wykazaliśmy jako błędne mniemanie to, w co wierzył nietylko świat starożytny, ale i wieki średnie, utrzymujące, że samica mięczaka argonauty albo łódki papierowej żegluje przy pomocy swych dwóch rozpostartych ramion. A jednakże argonauty, równie jak i nautilusy, płyną pod wpływem wiatru, a cała ich muszla tworzy rodzaj żagla, nadaw^rać jednak kierunku swemu biegowi nie mogą; oba jednak gatunki, jak to już wiemy, mogą samodzielnie i bardzo szybko zapuszczać się w głębinę morską. Ryby słoneczne albo głowy pływające (Orthagoriscus), kształtu okrągłego, wielkie, mające do dwóch metrów średnicy, nie mają żagli wcale, tylko leżąc na jednym boku, kołysane wiatrem płyną, lecz nie biorą żadnego udziału w nadawaniu swemu biegowi jakiegokolwiek kierunku. Pokrewne tym ryby kuliste i rybojeże (Tetradontinae), nazywane także rybami balonami, mogą nabierać powietrze atmosferyczne do swego przełyku i żołądka, wskutek