0471

458

ZIEMOWIT III.

X 3.

dek, jaki znajdujemy w Rodow. książ. poi.¹), gdzie Ziemowit następuje nie tylko po Bolesławie, ale i Kazimierzu -), trafnym natomiast porządek Geneal. Tomic.³), gdzie Ziemowit podany przed Kazimierzem.

Pierwsza o nim wzmianka dokumentowa pochodzi z r. 1340; znajduje się ona w dyplomacie Troj-dena¹), powołującym konsens syna. Pierwszy, przezeń (wspólnie z Ziemowitem II wiskim i Bolesławem III płockimi wystawiony dokument nosi datę 13 lipca 1343 r. ⁵). Dokument z rzekomej daty 23 marca 1307 r., który wystawić mieli Ziemowit III i Kazimierz I, powołany z treści w późniejszym dokumencie z r. 1438°), zawiera niewątpliwą omyłkę w dacie, gdyż w czasie tym Trojden nie mógł mieć dwu dorosłych synów, ani też synowie ci nie mogli wykonywać samoistnych rządów. Dokument ten pochodzi z pewnością z pierwszych lat po śmierci Trojdena, w którym to czasie obaj bracia rządzili wspólnie, i liczne wspólne dokumenty wystawiali; najsnadniej sprostować w nim datę na r. 1347 ⁷). Ponieważ Kazimierz I urodził sic co najpóźniej r. 1328 (X. 4.), przeto Ziemowit żył już co najpóźniej r. 1327. Gdy zaś ten ostatni co najpóźniej już r. 1339 jest żonatym, przeto dając mu naówczas lat przynajmniej czternaście, wypadnie, że urodził się co najpóźniej r. 1325. Urodziny przypadać mogą zresztą na chwilę o wiele wcześniejszą, która jednak nie da się bliżej określić; w każdym razie nie ma. powodu do twierdzenia, jakoby chwila ta przypadała na czas około r. 1300 ^s): owszem, lak wczesna data wydaje mi się nawet nieprawdopodobną.

Ostatni, wiarogodną datą opatrzony dokument Ziemowita pochodzi z 21 lutego 1381 r.^!)). Zgon jego zapisują niektóre kodeksy (V—VII) Krom Janka z Gzarnk.¹⁰) pod datą 16 czerwca (Iunii die XVIj 1381 r., inne pod dalą 1.7 czerwca (Innii die XVII) t. r. Długosz¹¹) opierał się na jakimś kodeksie należącym do drugiej grupy, podaje bowiem również śmierć Ziemowita pod datą 17 czerwca 1381 r. W Bpom. mięsz.^lL>) zapisano śmierć jego pod r. 1381 z dodatkiem in crastino Viti, t. j. 16 czerwca. Ponieważ tutaj data określoną jest według kalendarza świętych, przeto przypuszczenie omyłki (zam. 17 czerwca) nie dałoby się usprawiedliwić, zwłaszcza że konstrukeya daty musiałaby w takim razie być zgoła odmienną, a zatem brzmieć: ferm secunda post festnm S. Viti; snadniej przyjąć, że w niektórych kodeksach Krom Janka z Gzarnk. przez niedopatrzenie kopistów zaszła omyłka cyfrowa, t. j. iż dobrą datę Innii die XVI zamieniono na XVII. Oba przekazy. Janka z Gzarnk. i Spom. mięsz., są zgoła niezależne od siebie, i dlatego po dokonanem co dopiero nieznacznem sprostowaniu pierwszego, nie można wątpić, iż śmierć Ziemowita nastąpiła 1(5 czerwca 1381 r. Posiadamy dokument, wystawiony przez księcia Ziemowita z tytułem dux tocius terre Mazovie et dominus Czir-nensis, opatrzony datą: in eit/ilia Katińtałis Domini anno eiusdem rnillesimo tricentesinio octuatjesimo primo¹³). którą to datę rozwiązuje wydawca: 24 grudnia 1381 r. Tytuł księcia całego Mazowsza wskazuje niewątpliwie na Ziemowita. III. albowiem tylko on, zjednoczywszy w swem ręku w drugiej połowie rządów panowanie nad całem Mazowszem, tytułu tego używał; nie może zaś tu żadną miarą być rozumiany jego syn Ziemowit IV, który jako książę jednej tylko dzielnicy mazowieckiej tytułu tego nigdy nie używał. Wynikałoby stąd zatem, że Ziemowit ITT żył jeszcze pod sam koniec r. 1381. Wszakże wniosek taki byłby nieusprawiedliwiony, już chociażby dlatego, że trudno byłoby wytłomaczyć, dlaczego dwa źródła, zgoła od siebie niezależne, podały zgodnie datę jego śmierci o przeszło pół roku wcześniejszą. Jeśli do tego zważymy, ze według rachuby ówczesnej nowy rok rozpoczynał się z 1 łożem Narodzeniem, a data dokumentu określoną jest właśnie w odniesieniu do Bożego Narodzenia, nie będziemy mogli wątpić, iż dokument ten według rachuby naszej nosił: powinien datę 24 grudnia 1380 r. 1 on tedy nie obala ustalonej poprzednio daty zgonu Ziemowita III¹¹).

') Mon. Pol. III. 281. — 2) Takiż porządek błędny przyjmuje także Naruszewicz, liist. nar. poi. V. sir. XI. — 3) Acta Tomic. VIII. 171. — 1) Kod. dypl. Mazow. nr. 03. — ») Voigt, Cod. dipl. Pruss. III. nr. 35. — «) Kod. d y p 1. Mazow. nr. T79. — ~‘) W innym dokumencie Ziemowita i Kazimierza z r. 1347 (Dokum. Kujaw, i Mazow. 314 nr. 29) występują świadkowie: Harllomiej, wójt warszawski i Witko podsędek, ci sami. którzy świadkują na rzekomym dokumencie z r. 1307. Sasin jest na jednym z nich cześnikiem czerskim, na drugim podstolim ciechanowskim; promocya mogła nastąpić w ciągu r. 1347. — 8', Kozłowski. Dzieje Mazow. 137 uw. 1. — 9) Kod. dypl. Wielk. III. nr. 1785. — l<>) Mon. Pol. II. 092. — U) llis t. Pol. III. 391. — 12) Mon. Pol. III. 231. — 13) Kod. dypl. Wielk. III. nr. 1797. — 14) Naruszewicz, Ilist. nar. poi. VI. 141 przyjmuje trafnie datę zgonu 16 czerwca 1381 r. Kozłowski, Dzieje Mazow. 137 podaje datę 17 czerwca, błędną (przez omyłkę drukarską?) jesl data prof. Caro, Gesch. Pol. II. 415. a za nim Grotefenda, Stammtafeln XI. nr. 6: 10 czerwca 1381 r.