0482

457

Zakończenie.

lecz także i w duchowem życiu narodów, wydaje nam się to nabytkiem wielkiego znaczenia, jednym z najpoważniejszych w XIX stuleciu.

* *

*

Jeżeli w niektórych, wielkich krajach Europy, takich jak Francja i Niemcy, na pierwszem miejscu, szczególniej w zakresie techniki, postawione są sprawy wojskowe, to najmłodsze, a jednak już potężne państwo, Stany Zjednoczone Ameryki północnej, pokazały jasno nam, obywatelom świata starego, że tylko współzawodnictwo pokojowe, wyzyskanie energiczne wynalazków, opartych na opanowaniu sił przyrody, dozwala na zdobycie przodującego stanowiska z pozostawieniem innych narodów' daleko poza sobą. Ameryka może się tern szczycić, że posiada nietylko najwyższą ale zupełnie współczesną kulturę, na gruncie której niema miejsca na błękitny kwiat romantyzmu, gdyż każdy cal tej ziemi służyć musi pracy na chleb. Jesteśmy dalecy jednakże, aby łączyć głos nasz z okrzykami chełpliwych tryumfów, rozlegających się często z za oceanu, „z państwa, dla którego nie istnieją rzeczy niemożliwe". Ameryka jest ziemią, na której mogły się najswobodniej rozwinąć śmiałe pomysły inżynierów, to prawda, lecz nowości zdumiewające, o których wieść rozchodziła się z kraju dolarów, aby odbyć pochód zwycięski po przez świat cały, były pochwycone wielokrotnie ze starej Europy, od tutejszych badaczy, strząśnięto z nich tylko pył pracowni uczonego i wprowadzano je do życia praktycznego. My, w starym święcie, kierujemy łódką swego życia nie gorzej, jak ludzie, nad których głowami powiewa godło gwiaździste, idziemy krokiem powolnym i równym, prowadzącym wprawdzie powolniej, ale pewniej do wskazanego celu. Przypatrzmy się naprzykład tylko choćby rozwojowi środków komunikacyjnych: pierwsza droga żelazna z lokomotywą parową została zbudowaną w Anglji, inne kraje Europy poszły wprawdzie w jej ślady, ale na razie prześcignęła je szybko Ameryka i to nietylko przez budowę najdłuższych linji, przez wprowadzenie najdogodniejszych wagonów, ale także przez nadanie im znacznej szybkości, tak, że pociągi ich mogły być uważane za najszybsze; dzisiaj jednakże pociągi pośpieszne na drogach żelaznych we Francji, Anglji i Niemczech biegną znacznie prędzej od amerykańskich, a kolej elektryczna w Niemczech, poruszana za pomocą prądu o wysokim napięciu osiągnęła szybkość 200 kilometrów na godzinę; podobne fakty notuje historja budowy statków, techniki oświetlania miast i t. p.

Przyczyny tego łatwo dają się wskazać: ewangelja najnowszej kultury, głoszona na świat cały, brzmi: pracuj, aby być bogatym! Nigdy taniec około złotego cielca nie był dzikszym, jak teraz, w epoce wydoskonalenia techniki! Zbadanie i udoskonalenie sił przyrody służyło i zapewne długo jeszcze służyć będzie wyłącznie temu jedynemu celowi, którym jest nagromadzenie miljonów i miljardów. Stara kultura europejska nie umie

Wszechświat i Człowiek Tom V,    66