0518

482

Fizyka kuli ziemskiej.

pewne reguły ogólne. Zwykle linje jednakiej temperatury rocznej (str. 483) biegną w kierunku równoleżników, chociaż w każdym razie ponad lądami lub obok większych wysp odstępują’ silniej ku północy lub południowi. Z obu stron równika przypada szeroki pas izoterm z wysokiemi temperaturami rocznemi, 25° i więcej. Dalej poznajemy, że w strefie gorący powierzchnie lądowe cieplejsze są aniżeli morza, tam bowiem przeważa promieniowanie słoneczne, gdy w strefach zimnych lądy chłodniejsze są aniżeli powierzchnie wód, tam bowiem góruje wysyłanie ciepła. Wreszcie widzimy, że niektóre izotermy roczne, jak np. izoterma temperatury 0°, przebiegają na półkuli północnej w ogromnych wygięciach, zkąd w Azji wschodniej temperatura roczna zera napotyka się pod 50, w Norwegji natomiast pod 70 stopniem szerokości.

Zestawiając temperatury wszystkich miejscowości położonych na jednym równoleżniku, obliczyć można jego temperaturę średDią, a jeżeli z temperaturą tak oznaczoną porównamy temperaturę średnią pewnego miejsca na tym równoleżniku, otrzymamy tak zwane zboczenie cieplikowe. W ten sposób z postrzeżeń dotąd zebranych poznajemy, że najznaczniejszy nadmiar ciepła na ziemi przypada w pobliżu wysp Potockich, na zachód Norwegji północnej, gdzie rzeczywiście występująca temperatura jest o 25° wyższa od temperatury obliczonej, odpowiadającej 68 stopniowi szerokości. Najznaczniejszy nadmiar zimna znajduje się w Syberji środkowej, gdzie temperatura zaobserwowana jest o 26° niższa od temperatury obliczonej dla odpowiedniego koła szerokości. Tak uderzające nieprawidłowości w rozkładzie ciepła pochodzą głownie z niejednakiego ogrzewania się wody i lądu, oraz od różnych prądów morskich i powietrznych.

Także pomiędzy obu półkulami ziemi okazuje się dosyć wybitna różnica w rozkładzie ciepła. Od równika począwszy aż do 40 stopnia szerokości, a zatem w obrębie strefy gorącej (od równika do 23^l/a stopnia) i w części strefy umiarkowanej jest półkula południowa nieco zimniejsza aniżeli północna, z tej prostej przyczyny, że półkula południowa^ jak uczy rzut oka na kartę ziemi, daleko więcej obejmuje wody. Niedawno jeszcze sądzono, że nadmiar ten zimna rozciąga się na całą półkulę południową, poznano jednak, że wyrównywa się znów w miarę zbliżania do bieguna południowego, tam bowiem przeważająca powłoka wodna wpływa na podwyższenie temperatury.

Podobnie jak izotermy roczne, tak też nakreślono na kartach linje jednakich temperatur miesięcznych na ziemi, a najciekawsze z nich tyczą się miesięcy skrajnych, stycznia i lipca; linje te wskazują zarazem najniższe i najwyższe temperatury miesięczne na ziemi, izotermy bowiem styczniowe odpowiadają zimie' półkuli północnej i latu półkuli południowej, izotermy zaś lipcowe latu północnemu i zimie południowej. Z przebiegu linji jednakowych temperatur miesięcznych poznajemy, że najzimniejsze i najcieplejsze na ziemi obszary należą do półkuli północnej, posiada bowiem ona więcej powierzchni lądowej aniżeli półkula południow a, któr.i ztąd tedy w lecie mniej