0562

549

DODATKI.

jego córkę Ryksę-Elżbietę (F. 74.), a nie można wątpić, iż gdyby nawet jego syn zmarł w młodym wieku, przed ojcem, byłyby przynajmniej okolicznościowo o jego istnieniu wspomniały. Po ty cli wyjaśnieniach, z wszystkich Piastów wielkopolskich pozostaje już jedyny tylko Wlodzisław Odonic, którego z największem prawdopodobieństwem można uważać za ojca tego Mieszka.

8. Pod datą 6 sierpnia zapisano: Co. Cundradi ducis, qui dedit iabulam. Zapiska nie może dotyczyć ani Konrada I, ani Konrada II mazowieckich, z których pierwszy zmarł 31 sierpnia {VI. 5.) a drugi 23 czerwca {IX. 7.). Należałoby się tedy uciec, podobnie jak w poprzednim wypadku, do przypuszczenia, że chodzi tu o księcia skądinąd nieznanego, a więc widocznie wcześnie zmarłego; ze względu na imię należałoby go szukać przedewszystkiem pośród Piastów mazowieckich, a więc uważać n. p. za syna Bolesława II. Wszakże w tym wypadku ani to przypuszczenie, ani inne, jeszcze mniej prawdopodobne, iż jest to syn któregoś z Piastów wielkopolskich, nie dałoby się utrzymać. Z faktu w zapisce przywiedzionego, iż ów Konrad darował obraz klasztorowi, wynika bowiem niewątpliwie, że był to książę dorosły, widocznie samodzielny, o takim zaś nie można przypuścić, iżby skądinąd nie był znany. Dodatek o darowanym obrazie prowadzi nas jednak na trop, gdzie owego Konrada szukać należy. Jest rzeczą uderzającą, że tego rodzaju dodatek zawiera tylko ta jedna i jedyna zapiska; co do innych książąt nie podano nigdzie, czem się zasłużyli klasztorowi, mimo że niewątpliwie świadczyli mu różne dobrodziejstwa. Okoliczność ta nasuwa wniosek, że ów Konrad nie był księciem miejscowym, ale obcym, zasłużonym jednak wobec klasztoru darem owego obrazu. Ażeby ów dar rozumnie wytłomaczyć, musimy jednak przyjąć, że w jakikolwiek sposób ów obcy książę wszedł w bliższy stosunek z klasztorem; tu zaś jako najprostsze tłomaczenie nasunie się nam: małżeństwo jego z którąś z księżniczek wielkopolskich. Znamy dwie księżniczki wielkopolskie, wydane za książąt tego imienia: Konstancyą, córkę Przemyśla I, żonę Konrada I brandenburskiego {V. 6.) i Salomeę, córkę Włodzisława Odonica, żonę Konrada I, księcia głogowskiego {V. 4). Są ważne powody, dla których przypuszczam, że zapiska dotyczy tego ostatniego. Źródła wielkopolskie mają kilka dokładnych i ciekawych wiadomości z życia Konrada głogowskiego (Mon. Pol. II. 573. 578. 579), w czem dowód, że w istocie losami jego w Wielkopolsce się zajmowano; z Kron. Wielk. (ibid. II. 570) wiadomo też, że Konrad w r. 1252 przybył do Poznania, gdzie otrzymał od Przemyśla I pasowanie rycerskie. W tymto czasie mógł, jeżeli nie ofiarować dar, to przynajmniej zawiązać bliższe stosunki z klasztorem lubińskim. W Nekr. Klar. Wrocł. (por. str. 237 uw. 8 i Grotefend, Stammlafeln [. 30) zapisaną też jest śmierć Konrada pod datą miesiąca sierpnia; data naszego nekrologu przypada na ten okres najdokładniej.

Krótko już możemy się sprawić z drugą grupę zapisek nekrologu rękopiśmiennego, t. j. z zapiskami p ó ź n i ej s ze mi. Rozumiem tu nie te zapiski, które do pierwotnego odpisu z początku XV wieku dodawane były później, współcześnie z odnośnymi wypadkami, ale te, które dodane zostały później, a dotyczyły wypadków wcześniejszych, zdarzonych jeszcze przed dokonaniem pierwotnego odpisu. Innemi słowy chodzi tu o wyjaśnienie pytania, czy tego rodzaju zapiski późniejsze, podające daty o Piastach, mogą być uważane za wiarogodne, a więc pochodzące z jakichś wcześniejszych, dobrze poinformowanych źródeł, czy też są to tylko dowolne dodatki późniejszego kompilatora. I tutaj porównanie red. I. z red. II. prowadzi do ciekawych rezultatów. W red. II. tego rodzaju zapiski późniejsze znajdują się: 1) rozrzucone sporadycznie pod rozmaitemi datami dziennemi całego roku obok zapisek zawartych w części starszej ; 2) w części nekrologu, obejmującej czas od 27 sierpnia do 20 grudnia, która jest wyłącznie dodatkiem późniejszym, ile że starsza część z tego czasu się zatraciła. Wykazaliśmy (str. 86 uw. 1), że obie grupy nie zawierają dat autentycznych. W red. I. grupy 1 zapisek późniejszych nie ma wcale; jest tylko grupa 2. t. j. kilka zapisek o Piastach, zaciągniętych ręką XVII w. do zeszytu, zastępującego brakującą część nekrologu pierwotnego z czasu od 27 sierpnia do 20 grudnia; ale podane tu zapiski różnią się zupełnie od grupy 2 red. II. Obie redakcye mają tu jedne tylko zapiskę wspólną pod datą 3 października: Dominat Elizabeth ducissae, uxoris Mesiconis, quae dedit villam Zlup in zna Posnaniensi cum homi-nibus et decimis (w red. 11. nieco odmienny tekst); zresztą wszystkie inne zapiski dotyczą innych osób i stoją pod innemi datami. Mianowicie spotykamy tu w red. I. następujące zapiski: 28 sierpnia: Ducis Boleslai cum uxore: 29 sierpnia: Wludislai ducis cum uxore; 28 września: Casimiri primi regis Połoninę, qui ex Cluniaco monasterio assumptus obiit iop8, regnavit annos 18; 30 września: Boleslaui filii Wladislai ducis; 25 października: Boleslai ducis, Mesiconis ducis, Primisli; 26 października: Odonis ducis cum uxore et Jiliis. Co do kilku zapisek nie podobna nawet określić, jacy książęta byli miani na myśli; inne, które bliżej zdeterminować możemy, podają daty błędne. Kazimierz I Odnowiciel zmarł (najprawdopodobniej) 28 listopada (II. 77.); Bolesław, syn księcia Włodzisława, to zapewne Bolesław Pobożny; zmarł on 13 kwietnia (V. 2.); Przemysł I zmarł 4 czerwca, Przemysł II 8 lutego (V. 7. 10.), żaden 25 października; Odon zmarł 20 kwietnia (por. wyżej 3). Zapiski te podają zatem zgoła dowolnie obrane daty kommemoracyi. i nie mają dla badań historycznych żadnego znaczenia. Niezgodność zapisek późniejszych w obu redakcyach świadczy, że powstawały one zupełnie niezależnie od siebie. Tylko zapiska o Elżbiecie żonie Mieszka Starego zdaje się polegać na wspólnem źródle, ma bowiem w obu redakcyach tę sarnę datę; nie sądzę jednak, iżby i to źródło zasługiwało na wiarę, wobec wywodu poprzednio przeprowadzonego (por. wyżej 1), z którego się okazuje, że śmierć jej odnieść należy do 21 lipca.

II.

Uprzejmości dra Kętrzyńskiego zawdzięczam też możność korzystania z innego rękopisu pochodzenia lubińskiego, znajdującego się dziś w Bibl. cesar. w Petersburgu pod sygnaturą Latin. Otd. IV. nr. 19. Rękopis ten, zawierający Kronikę Kadłubka, Kronikę wielkopolską i Kronikę Czarnkowskiego, pochodzi z XV w. i był według wszelkiego prawdopodobieństwa własnością Jana z Dąbrówki, który na nim własnoręcznie dopisywał swój komentarz (spostrzeżenie dra Kętrzyńskiego). Zawiera on trzy genealogie książąt i królów polskich. Jedna (znaczę ją Geneal. Lubiń. I.) mieści się na odwrotnej stronie kartki tytułowej i obejmuje książąt polskich, począwszy od bajecznych Chościska i Piasta, doprowadza zaś linię śląską aż do dzieci Henryka II wrocławskiego, linię wielkopolską aż do Przemysła I i Bolesława Pobożnego, linię małopolską aż do jej wygaśnięcia