94292101

CHE MIZM ODDYCHANIA 205

wierzchnia płuc jest już taka mała, że wobec oddychania płucnego inne sposoby oddychania zyskują na znaczeniu. Powierzchnia oddechowa płuc żaby nie jest większą, aniżeli powierzchnia oddechowa jej skóry; bogato unaczyniona, utrzymywana czynnością licznych gruczołów śluzowych w stanie wilgotnym skóra, bierze żywy udział w wymianie gazowej. Wydzielanie dwutlenku węgla odbywa się po większej części przez skórę, pochłanianie tlenu przez płuca, grubość warstwy skóry, pokrywającej w niej naczynia, stawia opór dyfuzyi tlenu, opór ten jest jednak nieznacznym wobec niezmiernie łatwej dyfuzyi dwutlenku węgla (ob. obliczenie na str. 194), dlatego skóra wydziela wiele C0₂, pochłania niewiele tlenu. Do płuc znowu dopływają znaczne ilości krwi, które już przepłynęły przez skórę o niższych ciśnieniach dwutlenku węgla; dlatego wydzielanie tego gazu jest tam mniejsze.

Przemiana materyi u żaby zależna jest od pory roku; drobna w zimie, wzrasta ogromnie na wiosnę, podczas tarcia, potem opada. W tych różnych fazach różnie wielki bierze udział oddychanie płucne i skórne.

Pochłanianie tlenu skórne jest stałe, natomiast płucne, idąc równolegle ze zmianami przemiany materyi, przewyższa tamto trzykrotnie w czasie tarcia, wynosi jego połowę w zimie. Wydzielanie dwutlenku węgla przez skórę i płuca wzrasta równolegle ze zwiększeniem przemiany materyi.

U pewnych salamander (Desmognatus), płuca zupełnie są za-nikłe; oddychanie u tych zwierząt odbywa się przez skórę i obficie unaczynioną powierzchnię jamy ustnej i gardzieli.

Oddychanie skórne odbywać się może zarówno w powietrzu jak i we wodzie, zawierającej tlen. Na rozwiniętem równolegle oddychaniu skórnem i płucnem polega zdolność gadów do zaopatry- I wania się w tlen zarówno w wodzie, jak w powietrzu.

Do oddychania tlenem, rozpuszczonym w wodzie, prz3^stoso-wane są skrzela ryb i żyjących w wodzie bezkręgowych: obficie unaczynione, rozwinięte w wielką powierzchnię wypuklenia ciała, zazwyczaj wydatnie są przepłukiwane świeżą wodą. Sprawność tego narządu wymiany jest wielka; ciśnienie tlenu we krwi tętniczej po przejściu przez skrzela nieznacznie jest niższe od przeciętnego ciśnienia tego gazu w wodzie dopływającej i odpływającej. Pojem- ( ność krwi dla tlenu jest bardzo mała: wynosi_ledwie czwartą część pojemności krwi ssaków. Ryby mogą, jak do pewnego stopnia