94296401

248 N. CYBULSKI

Również żadnego wpływu nie wywierają wszelkie substancye nierozpuszczalne jak n. p. kamyki, nie powodujące podrażnienia błony śluzowej. Natomiast substancye w postaci drobnych ziarenek, jak piasek, powodują wydzielanie się płynnej śliny, która jakby ma za zadanie opłukiwanie błony śluzowej

Nadto na wydzielanie śliny mogą mieć wpływ podrażnienia innych okolic ciała oraz stany psychiczne. Pokazywanie zwierzęciu, szczególnie głodnemu, pokarmów, powoduje wydzielanie się śliny ze wszystkich gruczołów, jednakże słabsze, niż w tym przypadku, gdy je bezpośrednio podajemy do jamy ust. Jedna i ta sama sub-stancya, zależnie od formy może powodować niejednakową sekrecyę; suchy proszek mięsny wywołuje większą sekrecyę niż mięso, chociaż zwierzę chętniej pożera mięso, niż proszek. Drażnienie nerwu błędnego, dośrodkowego końca nerwu siedzeniowego (ischia-dicus), a także rozmaite uszkodzenia skóry, jak przypalania, ukłucie igłą również powoduje odruchowe wydzielanie śliny. Być może, że to pochodzi stąd, że te zwierzęta śliną zmywają swe rany. Pawłów podaje, że nawet wyobrażenie, że ma nastąpić jakieś uszkodzenie skóry, może wywołać sekrecyę śliny. Drogą ćwiczenia można związać akt wydzielania śliny z rozmaitemi podnietami. Badania te słLiżą obecnie za podstawę do wyjaśnienia mechanizmu t. zw. odruchów warunkowych. Wydzielanie śliny można drogą ćwiczenia związać z najrozmaitszemi zjawiskami. Jeżeli się podaje psu pokarm i jednocześnie zaświeci czerwoną lampkę, obraca elektryczny wiatraczek, drażni zwierzę prądem elektrycznym w dowolnem miejscu i t. p. i jeżeli doświadczenie te powtarzamy kilkakrotnie w tych samych warunkach, wystarczy następnie zaświecić czerwoną lampkę, lub puścić w ruch wiatraczek, albo podrażnić je prądem, nie podając ani nawet nie pokazując pokarmu, ażeby u zwierzęcia nastąpiło wydzielanie śliny zawsze z tą samą prawidłowością.

Doświadczenia te wskazują, że mechanizm wydzielniczy gruczołów śluzowych z nadzwyczajną łatwością kojarzy się z najrozmaitszemi drogami dcśrodkowemi i że prawdopodobnie nadzwyczaj łatwo wytwarza połączenia odruchowe.

Nieliczne obserwacye na człowieku w ogólności zgodne są z temi obserwacyami na zwierzętach. Zebrowski, mając chorego z przetoką Stenona, podaje następujące fakta: w ciągu pierwszych 10 minut podczas przyjmowania pokarmów sekrecya wzrasta, potem stopniowo się zmniejsza, wzrasta jednakże nieco po każdem