94296201

346 B. CYBULSKI

posuwa się w kierunku trawieńca. Skurcze przegród ksiąg są powolne i działają stopniowo coraz silniej, zgniatając miazgę pokarmową, zawartą między przegródkami; dzięki temu treść pokarmowa nietylko posuwa się naprzód, lecz ponadto ulega wygniece-niu, oraz rozdrobnieniu i roztarciu, ponieważ błona śluzowa tych ścianek pokryta jest twardemi brodawkami. Płyny wyciśnięte z pokarmu, spływają do trawieńca a w ślad za nimi dostaje się do niego także prawie sucha reszta.

Działalność trawieńca (Labmagen, abomasus), czyli właściwego żołądka, zawierającego gruczoły, wydzielające sok żołądkowy, ni-czem się nie różni od działalności żołądka u wszystkich innych zwierząt; posiada on ten sam sok trawiący i cały proces trawienia odbywa się w nim w ten sam sposób, jak u innych zwierząt.

U zwierząt młodych, w pierwszych tygodniach po urodzeniu się, trawieniec jest odrazu silnie rozwinięty, inne części znacznie słabiej, szczególnie żwacz i czepiec, dopiero w miarę tego, jak zwierzę oprócz mleka matki zaczyna pobierać pokarmy stałe, jak n. p. ziarna i siano, rozwijają się one stopniowo. U cieląt n. p., w ciągu pierwszych czterech tygodni, żwacz razem z czepcem jest o połowę mniejszy od trawieńca, po 6 tygodniach stosunek ten przedstawia się, jak 2:3, po 8 tygodniach jak 3:2, a po 10 do 12 jak 2:1. W tym okresie księgi bardzo ściągnięte prawie zupełnie nie działają. Gdy zwierzę dojdzie mniej więcej do wieku 4 miesięcy, stosunek żwacza z czepcem do trawieńca wraz z księgami przedstawia się jak 4:1 i takim już zostaje nadal. Zmianom ulega jeszcze tylko stosunek wielkości ksiąg do trawieńca; księgi cieląt 4—6 miesięcznych są jeszcze słabo rozwinięte i są prawie 8 razy mniejsze, niż trawieniec; dopiero w wieku iy₂ lat dochodzą do całkowitego rozwoju, wówczas są prawie tak samo wielkie, jak trawieniec, lub też są cokolwiek tylko mniejsze (Ellenberger).

Wszystkie cztery żołądki przeżuwaczy są unerwione za pośrednictwem nerwu błędnego (Ellenberger) i współczulnego. W razie przecięcia nerwu błędnego następuje pewne upośledzenie ruchów, jednakże zupełnego zawieszenia ich nie obserwuje się, z czego wynika, że czynnymi muszą być ośrodki nerwowe obwodowe, znajdujące się w ścianach wszystkich czterech żołądków, szczególnie w ścianach i mięśniach czepca.

W celu wyżyskania tych ogromnych mas pokarmowych nie wystarczają tylko zmiany w żołądku; i inne części przewodu po-