236 237 (6)

i

itp.. zabieg len wpływu nie wywiera. Wynik ujemny badania nie wyłącza jednak przewlekłego zapalenia wyrostka. Jeżeli jest podejrzenie istnienia ostrego zapalenia wyrostka, metody tej stosować nie wolno.

Właściwości jelita grubego. Jelito grube wyczuwa się w postaci walca o różnej średnicy, zależnie od odcinka jelita i od jego stanu. Znalazłszy w miejscu rzutu badanego odcinka walec, przechodzimy do szczegółowego jego badania, mianowicie określamy:

1)    umiejscowienie wyczuwalnego odcinka jelita grubego;

2)    ruchomość wyczuwalnego odcinka jelita grubego;

3)    objętość wyczuwalnego odcinka jelita grubego;

4)    kształt wyczuwalnego odcinka jelita grubego;

5)    właściwości wyczuwalnej ściany oraz zawartości;

6)    bolesność uciskową.

Umiejscowienie badanego odcinka jelita grubego może być zmienione wskutek zboczenia rozwojowego bądź też chorób toczących się w nim lub w jego sąsiedztwie, zwłaszcza jeżeli krezka badanego odcinka ulegnie skróceniu. Zjawisko takie spotyka się w raku i w gruźlicy kątnicy, gdy w jej krezce powstanie naciek rakowy lub gruźliczy. W tych przypadkach stwierdza się wysokie ułożenie kątnicy.

Ruchomość odcinków jelita grubego ruchomych w stanie prawidłowym może ulec w chorobach zmianie. Gdy kątnica ma krezkę bardzo długą, ruchomość kątnicy bywa znaczna (kątnica ruchoma, coecum mobile). Stan taki może być przyczyną bólów w prawym dole biodrowym, które mogą prowadzić do mylnego rozpoznania przewlekłego zapalenia wyrostka robaczkowego. Znaczną ruchomość kątnicy czasami stwierdza się także w początkowym okresie raka kątnicy w związku z dużym rozciągnięciem jej krezki. Odwrotny stan, mianowicie zmniejszenie ruchomości, a niekiedy nawet zupełne unieruchomienie kątnicy spostrzega się w gruźlicy kątnicy, gdy sprawa przejdzie na otrzewną i wywoła zrosty okołokątnicze. W przypadkach raka kątnicy pierwotna znaczna jej ruchomość zmniejsza się i nawet znika w dalszym przebiegu choroby, gdy sprawa nowotworowa po nacieczeniu ściany kątnicy, szerząc się na krezkę, powikła się zrostowym zapaleniem otrzewnej.

Właściwości ścian jelita i jego średnica są zmienne już w warunkach prawidłowych, zależnie od stanu błony mięśniowej jelita. Zmiany często można stwierdzić nawet w czasie samego badania: ściana jelita już to wiotczeje, już to staje się bardziej zbita. W związku z tym poprzeczny wymiar jelita powiększa się lub maleje. Zwiotczenie może być tak znaczne, że jelito staje się na jakiś czas niewyczuwalne. Zmiany fizjologiczne charakteryzuje to, że nie towarzyszą im bóle.

W stanach chorobowych, prowadzących do zwężenia jelita, mięśnie ściany jelita doprowadzającego znacznie przerastają. W związku z tym różnica zbitości ściany jelita w okresie skurczu mięśni i ich rozluźnienia znacznie się zwiększa. Zmianom tym towarzyszą silne kurczowe bóle w brzuchu oraz wzmożone ruchy robaczkowe (stawianie się, czyli szty wnienie jelita). Objawy te są burzliwe zwłaszcza w przypadkach wgłobienia jelita.

Rozdęcie jelita grubego występuje także na tle biegunek, gdy zawartość jelitowa, składająca się z części płynnych i z gazów, dostanie się do jelita dość szybko, nie ulegając należytemu wessaniu ani zgęszczeniu.

Silne zaparcie stolca może być także przyczyną znacznego powiększenia poprzecznego wymiaru jelita grubego. Na odwrót, kurczowy stan jelita zmniejsza znacznie jego wymiar poprzeczny.

Znaczne rozszerzenie poszczególnych części jelita grubego może być wyrazem wady rozwojowej.

Do zmian właściwości ścian jelita i jego kształtu prowadzą także nowotwory oraz zapalenia jelita swoiste i nieswoiste. Zmiany te są niejednakowe, zależnie od choroby. W raku kątnicy jej kształt może zmienić się do tego stopnia, że jej ściany już się więcej nie wyczuwa. W miejscu kątnicy stwierdza się wtedy guz o bardzo wyraźnie ściętych brzegach, a powyżej jego — okrężnicę wstępującą o zgrubiałych nieraz ścianach. W przeciwieństwie do tego w gruźlicy kątnicy oraz w nieswoistym jej zapaleniu wyczuwa się zupełnie wyraźnie samą kątnicę, której kształt pozostaje zachowany; w gruźlicy ściany kątnicy są zgrubiałe, naciekłe, przy czym naciek w kierunku ku górze zmniejsza się stopniowo, nie zaś nagle.

W okrężnicy dalszej, tzn. zaczynając od granicy między środkową a lewą trzecią częścią okrężnicy poprzecznej, w warunkach prawidłowych nie stwierdza się ani kruczenia, ani przelewania się. Kruczenie oraz przelewanie się w okrężnicy dalszej zawsze świadczy o stanie chorobowym. Objawy te mogą być wywołane chorobą miejscową albo ostrym lub przewlekłym nieżytem jelit cienkich, gdy płynna ich zawartość, zmieszana z gazami, szybko dostaje się do jelita grubego, nie zdążywszy dostatecznie zgęstnieć.

W przypadkach bardzo uporczywego zaparcia stolca zawartość jelita grubego może stwardnieć do tego stopnia, że tworzą się guzy kałowe, zwane kamieniami kałowymi (coprolithos).

Bolesności uciskowej w zakresie jelita grubego nie ma w warunkach prawidłowych. Natomiast stwierdza się ją na przebiegu całego jelita grubego lub jego części w ostrym zapaleniu jelita, w przypadkach nowotworów i nieraz w przewlekłym zapaleniu jelit. Chorzy zwłaszcza często odczuwają bolesność uciskową w okolicy kątnicy, gdy w niej toczy się sprawa chorobowa. Bolesność ta może nie ograniczać się do prawego dołu biodrowego, gdyż ból przy ucisku na kątnicę może promieniować w różnych kierunkach. Czasami chory odczuwa ból nie w miejscu ucisku, lecz w innych częściach brzucha (ból przenośny). Zjawisko takie najczęściej spostrzega się przy ucisku na chorą kątnicę, zależnie od tego, że splot nerwowy, leżący w jej okolicy, jest związany z innymi splotami nerwowymi jamy brzusznej. W chorobach okrężnicy esowatej ucisk na nią czasami wywołuje przenośny ból w prawym dole biodrowym, niekiedy kojarzący się z bólem w nadpępczu i w okolicy pęcherzyka żółciowego.

Ocena bólów przenośnych napotyka trudności tym większe, że nieraz odpowiada im istotna zmiana chorobowa w narządzie znajdującym się w miejscu przenośnego bólu.

Bolesność uciskową jelita grubego należy odróżniać od bolesności, która zdarza się mimo prawidłowego stanu jelita, a zależy od choroby narządów sąsiednich lub odległych. W okolicy kątnicy stwierdza się bolesność uciskową np. w przypadkach nerwobólu biodrowo-podbrzusznego (neuralgia moi hypogast-rici), opadowego ropnia przynerkowego lub wywołanego chorobą kręgosłupa, także gdy zapalenie szerzy się w tkankach poza otrzewną z jamy miedniczej lub z innych części do okolicy kątnicy itp.

237