FizykaII19601

190

języczkowych, jak to już wyżćj nadmieniłem. Więcej o tym przedmiocie ^{1 2}) w tomie dodatkowym.

Chociaż końce kanału powietrznego gardzieli i jama gęby nie mają żadnego wpływu na wysokość tonów, jednak przemiana ich w głoski naszej mowy wyłącznie od nich zawisła. Zadaniem fizyki jest tedy określić istotę głosek z akustycznogo stanowiska, zadaniem zaś fizyologii wykazać, jak te rozmaitości dźwięku przez zmienione położenie narzędzi mowy powstają. Co do pierwszego zadania Helmkoltz ¹-¹) określił akustyczne znaczenie samogłosek wykazawszy, że rozmaita barwa dźwięku samogłosek pochodzi z harmonijnych, współistniejących wyższych tonów tak dalece, iż skoro tylko jeden lub więcej z nich mocuićj lub słabiej słyszeć się da zaraz inna samogłoska powstaje

Helmholtza przyrząd składa się z rzędu 8 diapasonów, które kolejno wydają tony B,b,f_t, b₁, (L₂, /₂, as₂, ń₂, t. j. ton B, odpowiedni głosowi męzkiemu w najniższej oktawie, i jego harmoniczne tony wyższe aż do ń₂ w najwyższych tonach sopranowych. Każdy diapason utwierdzony między odnogami małego, do podkowy podobnego elektromagnesu, stoi w połączenin z nastrojoną rurką rozdźwięczną, to jest z piszczałką krytą, której zasadniczy ton jest taki sam, jak diapasonu. Słup powietrza w tej piszczałce przechodzi-wskutek drgań diapasonu w ruch drgający, podobnie jak w piszczałce ze stroikiem. Drgania powietrza i diapasonu są tu jednoczasowe (isochrones). Otwory rurek są opatrzone ruchomemi nakrywkami, które za pomocą nitek, przymocowanych do małej klawiatury, dają się odciągać od rurek, a diapasony wprawiają się w drgania dźwięczące za pomocą przerywanych prądów elektrycznych. Kon-strukcya całego przyrządu jest taka, iż wprowadziwszy go w czynność zaledwie słychać słabe brzęczenie diapasonów, do-póli wszystkie rurki rozdźwięczne są zamknięte. Atoli po otworzeniu jednej lub. więcej z nich za pomocą rzeczonćj klawiatury, zaraz słyszeć się dają odpowiednie tony więcej lub mniej

1

Obacz też Ludwig, Lebrbucb der Physiologie des Menschen, Bd I, tudzież Helmholtz, Die Toiieiiempfiiiduiigcn.

2

Helmholtz, Poggcnd. Ann. 108.