FizykaII89701

891

które jej części składowe w bardzo wysokićj temperaturze ulatniają się. Doświadczenie uczy, że w równych okolicznościach objętość z podniesieniem temperatury bardzo mało rośnie, w ciałach stałych daleko wydatniej w cieczach, a naj • znaczniej w ciałach powietrznych. Ciała ciekłe rozciągają się jednakowo we wszystkich kierunkach, stałe zaś zachowują wtedy swoje geometrycznie podobne kształty, jeśli są niekrysta-liczne, lub gdy należą do krystalograficznego układu równo-osiowego. Kryształy, należące do innych układów, rozciągają się w kierunkach różnych osi rozmaicie i dla tego w różnych temperaturach różne kształty posiadają. W kryształach, należących do układów¹ skośnóosiowych, ze zmianą temperatury zmienia się także kąt parametrów. Podobnie tćż drzewo rozciąga się inaczćj w kierunku swych włókien drzewnych, jak w kierunku do nich prostopadłym. Różnorodne ciała stałe i ciekłe w skutek jednakowej zmiany w temperaturze zmieniają objętość swoją niejednakowo; wszystkie zaś gazy prawie jednakowo się rozszerzają i to w takim samym stosunku, w jakim rośnie ich temperatura (§ 147 T. I), co u ciał stałych i ciekłych tylko między pewnemi, dość nawet ciasnemi, granicami dzieje się. W temperaturach między 0 ⁰ a -}- 100°C rozszerzalność ciał stałych jest prawie proporcyonalna do ilości nabytego ciepła, w temperaturach.zaś wyższych objętość ich wzrasta nierównie prędzej, niż stopień temperatury. Ponieważ miedź rozszerza się bardziej, niż żelazo, więc dwa równie długie paski, z których jeden miedziany, a drugi żelazny, zlutowane w podłuż, skoro zajdzie większa zmiana w temperaturze wyginają się tak, iż miedź w temperaturze wyższej tworzy zewnętrzną stronę kabłąka, a żelazo wewnętrzną; w temperaturze zaś niższej rzecz się ma odwrotnie.

Podobnie jak miedź i żelazo zachowują się też inne ciała szczególnie wtedy, gdy ściśle ze sobą połączone zostaną. Dlatego płyty żelazne i kotły metalowe powinny tak być wmurowane, ażeby się mogły swobodnie rozszerzać. Dla tego też rury z lanego żelaza, przeznaczone do prowadzenia gorącego powietrza lub wysoko ogrzanej pary, nie powinny być osadzone w murach nieruchomo, ani też opierać się o ściany; bo ogrzawszy się mocno od płynącego przez nie ciała powietrznego, krzywią się