94290401

688 WŁ. SJEKAmZKI

nie wszystkie tkanki i komórki równocześnie obumierają, lecz niektóre przez pewien i to nawet dość długi przeciąg czasu zachowują swe lokalne, niezależne życie. A więc w kilkanaście do kilkudziesięciu godzin po śmierci można jeszcze obserwować ruchy plemników i migawek, stwierdzić pobudliwość mięśni lub też w inny właściwy sposób wykazać życie różnych tkanek i narządów, Mię-dz3^r innymi n. p. stwierdzić można, że bezpośrednio po śmierci ustroju krew w zwłokach zawiera jeszcze sporo tlenu, w pewien czas zaś później cała hemoglobina jest już odtleniona, a tlen ten niewątpliwie zużyty został przez komórki, utrzymujące się jeszcze przy życiu po śmierci ustroju. Im tkanka szlachetniejsza, a zatem i mniej W3>trzymała na zaburzenia w odżywianiu, tem to życie lokalne po śmierci ustroju trwa w niej krócej; to też—jak to wyżej w3^Tkazano — obumiera równocześnie, a względnie nawet poprzedza śmierć ustroju jako takiego.

Mechanizm więc śmierci czyli przebieg procesu obumierania ustroju jest tego rodzaju, że najpierw występuje i to bądź pierwotnie, bądź następowo wskutek schorzeń innych części ustroju, śmierć lokalna jednego z narządów potrzebnych niezbędnie dla życia organizmu, a więc przedewszystkiem centralnego układu nerwowego, narządu oddechowego i serca, co sprowadza śmierć ustroju, poczem stopniowo obumiera reszta tkanek.

Obumieranie zaś narządów niezbędnych dla życia może wy-stępować powoli lub nagle, a stąd i śmierć ustroju bywa powolną lub nagłą. Przy powolnej śmierci poprzedza ją okres t. zw. agonii czyli konania, trwający od kilku minut do kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu godzin, podczas którego postępuje obumieranie ważnych dla życia narządów. Objawy agonii są różne, zależne w pewnym stopniu od rodzaju podstawowej choroby organizmu, wszystkie jednak są wyrazem coraz bardziej słabnącej funkcyi wszystkich wogóle narządów, głównie zaś mózgu, płuc i serca. Dadzą się one zebrać w następujący obraz:

Rysy twarzy wskutek zwiotczenia mięśni się zmieniają, policzki się zapadają, nos się wydłuża i jakby zaostrza, powieki opadają, a ze zwężonej szpary^ powiekowej widoczną jest lekko przyćmiona z powodu zmniejszonej wydzieliny łez rogówka. Usta są nawpół otwarte, wargi sinawo-blade, dziąsła suche, zęby pokute osadem, skóra w całości chłodna, pokryta zimnym potem, zimne są zwłaszcza wszystkie kończy^ ciała, w których krążenie krwi