Magazyn6

7501

167

ANDERSON — ANDRASSY

też kierunku szły jego zainteresowania naukowe. Postawił pierwszy, już przed Ri-cardem, teorję renty gruntowej. Ważniejsze jego prace: „Essays relating to agricul-ture and rural affairs", Edinburgh 1775. „An enąuiry into the naturę of the corn laws“, Edinburgh 1777. „Observations on the means of exciting a spirit of natio-nal industry", Edinburgh 1777.

Literatura; O. A. Mae Culioeh: Literaturę of polilical economy, London 1845. Wstęp napisany przez L. Broniono do wyd. niem. prac A. p. Drei Schriften ilber Komgesetzen, L pzig 1893.

L. C.

Andora.

Republika położona w Pirenejach i zajmująca przestrzeń 452 km*. Ludność A. liczy około 6000 mieszk. (12 m. na km*), zamieszkujących w 6-ciu parafjach, rozmieszczonych w dolinach, położonych na wysokości 1 000—1 300 m n. p. m. Zarząd tego minjaturowego państewka spoczywa w rękach rady złożonej z 33 osób, wybieranych w gh sowaniu powszechnem. Jest on jednak uzależniony od Francji. Ludność uboga, znajduje zatrudnienie w hodowli, rolnictwie i leśnictwie.

Literatura: Mautti Linderkunde eon Siideuropa, Lipfk 1925. — Sorrei La Pyrtnła. Paryl 1928.

Corz.

Andrńssy hr. Juliusz.

Hr. Juljusz A. młodszy, węgierski mąż stanu, syn hr. Juljusza A. starszego, prezesa ministrów węgierskich w 1. 1867—1871, ministra spraw zagranicznych Austro-Węgier w 1. 1871—1879. Ur. w Tóketerebes 30. VI. 1860. Ukończył prawo, poczem wstąpił do służby dyplomatycznej i był krótki czas attache przy ambasadach w Berlinie i Konstantynopolu. W 1885 wybrany został posłem do sejmu węgierskiego z rządowego stronnictwa liberalnego, w 1892 był podsekretarzem stanu w min. spraw wewnętrznych, w 1894 w gabinecie Wekerle’go był węgierskim ministrem a latere. Po ustąpieniu z rządu zajmował się działalnością publicystyczną i w 1896 wydał książkę o „Ugodzie z 1867 r.“, w 1901 zaś ogłosił nagro dzone przez Akademję Węgierską dzieło

0    rozwoju konstytucyjnym państwa węgierskiego. W czasie konfliktu o odrębność armji węgierskiej A. opowiedział się przeciwko ówczesnemu premjerowi hr. Tisza

1    wraz ze swymi zwolennikami wystąpił ze stronnictwa liberalnego, przechodząc do opozycji. Po upadku antyparlamentarnego rządu gen. Fejervary’ego, A. wszedł 6. IV. 1906 jako min. spraw wewnętrznych do gabinetu koalicyjnego Wekerlego i pozostawał na tern stanowisku do 17. I. 1910. Po ustąpieniu z rządu był jednym z głównych przywódców opozycji przeciwko systemowi hr. Tiszy. Po wybuchu wojny przystąpił do rozejmu partyjnego, a jako szef opozycji otrzymał wgląd w sprawy polityki zagranicznej i rozwinął na tern polu bardzo ożywioną działalność. W okresie wojennym był jednym z pierwszych inicjatorów postawienia sprawy polskiej na terenie międzynarodowym i niejednokrotnie wypowiadał się w tej kwestji z trybuny parlamentarnej i na łamach prasy. Jesienią 1915 przeprowadził półoficjalne porozumienie między Wiedniem a Berlinem w kierunku rozwiązania austro-polskiego, co wszakże zostało latem 1916 udaremnione. 24. X. 19T8 został min. spraw zagranicznych z misją ratowania w ostatniej chwili monarchji austro-węgierskiej przez porozumienie z Ententą. 28. X. t. r. wysłał do Wilsona notę z oświadczeniem gotowości monarchji do zawarcia odrębnego pokoju. Lecz rzeczy zaszły już zbyt daleko i A. musiał 31. X. złożyć tekę. W październiku 1921 wziął udział w zamachu króla Karola i pełnił w mianowanym przez niego gabinecie obowiązki min. spraw zagranicznych. Po wywiezieniu króla na Maderę zajmov ał się głównie działalnością publicystyczną. Um. 11. VI. 1929. Z pism A. najważniejsze „Diplomatie und Welt-krieg", 1920. Po polsku ogłosił art. „Węgry a Polska" w Przeglądzie Współczesnym (marzec 1923).

Literatura: DSviky .* „Co chcieli zrobić i co zrobili Węgrzy dla Polski w okresie wojny¹*. „Nasza Przyszłość** (kuńecień—maj 1934 t odb.). — Kertóes: „Nomendature de l'oeuvrc littłraire du comłe Jules Andrdssy cadet.“ Bpest, 1933. (Bibłjografja prac A.). — Sokolniehi: „Polska w pamiętnikach Wielkiej Wojny**, Warszawa 1926 (wyjątki z książki „Diplomatie und WfUkricg**, odnoszące się do spraw polskich; tamie charaktery styka A-ego i jego polityki). — Zdzlechosemhit „Węgry » dokoła Węgier**, 1933.

J. P.