Magazyn6
6901

261

BANKI

Angielskiego — zarzucano mu przede-wszystkiem, że nie dość wcześnie podniósł stopę dyskontową — przystąpiono do zasadniczej reformy, która w r. 1844 została dokonana przez omawiany i roztrząsany po dziś dzień akt Peela.

Akt ten przygotowali Samuel Jones Lloyd i później lord Overstone, stworzył go ówczesny premjer Robert Peel, ale inspirowała ich wszystkich teorja Ri-carda oraz jego uczniów. Teorja podsunięta przez liczne ujemne doświadczenia z banknotami, a zatem sceptyczna. Nadewszystko zaś charakteryzuje ową teorję jedna cecha, która, po tern wszystkiem co dotychczasowe wywody wykazały, bardzo nas zadziwi.

Mówiliśmy powyżej o emisji banknotów jako czynności biernej, i to czynności biernej abstrakcyjnej, czynności biernej, której abstrakcyjność dopiero dzięki przynależnej do niej, a raczej poprzedzającej ją czynności czynnej konkretnej bardzo, bo przez dyskont weksla, ulega zrównoważeniu i złagodzeniu tak jej potrzebnemu. Mówiliśmy zatem

0    emisji banknotów jako czynności kredytowej, o banknocie jako papierze kredytowym, papierze wyrosłym w sposób naturalny z banków kredytowych. Tymczasem teorja, która akt Peela inspirowała, nosi nazwę „currency theory“, teorji obiegowej

1    nosi ją, ponieważ widzi w banknocie papier nie kredytowy, tylko właśnie obiegowy, a raczej, dokładniej jeszcze, papier wyraźnie płatniczy.

Wychodząc zaś bez zastrzeżeń z tego założenia, przeprowadza rozumowanie, które schematycznie przedstawię w ten sposób.

Najprzód zgłasza się, powiedzmy, doktryna i oświadcza, że właściw ie powinny być środkami płatniczemi tylko monety, tylko pieniądze kruszcowe, a banknoty, ponieważ przedstawiają wartości nierealne, mematerjalne, powinny być z ich grona całkiem wykluczone.

Ale tu wtrąca się praktyczny angielski rozsądek i zaznacza, że jednakowoż banknoty są jako środki płatnicze w bardzo licznych wypadkach nader pożądane, że wyrzucać ich całkiem poza nawias bezwzględnie me można.

Tylko że skłaniając się do tej koncesji zabiera doktryna głos powtórnie i oświadcza, że jeżeli banknoty mają obiegać nadal, to każdy z nich, aby zyskać pewność dostateczną, powinno się pokrywać odtąd kruszcem w całej pełni.

Az wreszcie wymusza zdrowy rozsądek koncesję drugą jeszcze i decydującą. Jeżeli tak bardzo rygorystyczne pokrywanie banknotów ma być w zasadzie przyjęte, to powinno ono doznać ograniczenia w tym sensie, aby nie było wymagane dla bankno tów, które dotychczas, to znaczy w ostat nich czasach, bez kruszcowego pokrycia obiegały, nie powodując przez to straty ani szkody. Ponieważ zaś sumaryczna wartość tych banknotów wynosiła mniejwięcej 14 mil jonów £, należy w tej wysokości właśnie ustanowić kontyngent, który będzie od obowiązku kruszcowego pokrywania legalnie zwolniony.

Tak więc sprawę uregulowano. Do wysokości kontyngentu kruszcowego pokrycia nie potrzeba, ponad kontyngentem obowiązuje całkiem p>ełne kruszcowe pokrycie. Formuła, jaką akt Peela ustanowił, jest niezmiernie prosta. Lecz spleciono ją z dal-szemi przepisami, z całym ich szeregiem.

Najprzód bowiem wydzielono wewnątrz Banku Angielskiego t. zw. departament emisyjny (issue dep>artment), który ma oddać departamentowi bankowemu (banking department) za 14 miljonów £ pewnych wartości, przedewszystkiem starych żądań banku wobec praństwa, równowartość w banknotach, a może w dalszym ciągu ponad ową wartość oddawać więcej banknotów tylko wtenczas, gdy w wysokości nadwyżki otrzyma wzamian zdeponowane monety, angielskie nadewszystko, lub kruszce szlachetne.

Wszystko to ma tylko znaną nam formułę ucieleśnić oraz zapewnić ścisłe i stanowcze jej przestrzeganie. Pozatem jednak spotykamy w akcie także i przepisy, które dotyczą bezpośrednio innych banków emisyjnych, a pośrednio dopiero Banku Angielskiego.

Emisja owych innych banków została ograniczona do sumy banknotów jaką one, znowuż w ostatnim czasie, miały przeciętnie w obiegu. Nowych banków emisyjnych nie wolno już zakładać. Jeżeli zaś bank jakiś ze swego prawa emisji zrezygnuje, to zrezygnuje z niego już na zawsze. Dwie trzecie zaś obiegu banknotowego, do którego bank rezygnujący dotychczas miał pra wo, może na zawsze przyrosnąć do kontyngentu Banku Angielsk., o ile depx>zyt stanowiący p>odstawę tegoż kontyngentu zostanie wzmożony. A nareszcie: układy Banku Angielskiego z prywatnemi bankami, odstę-