Magazyn6
1801

510

BOŚNIA I HERCEGOWINA

Austro-Węgier znalazł się pod nazwą krajów okupowanych B. i H. obszar 51 028 km*. Przeciw wkraczającym wojskom austro-węg. wystąpili zbrojnie muzułmanie, natomiast chrześcijanie przyjęli okupantów dość życzliwie. W walce trwającej od 29. VII. do 20. X. Austrjacy zwyciężyli tylko dzięki wielkiej przewadze liczebnej. W dn. 21. IV. 1879 Porta zawarła z Austro-Wę-grami konwencję, która orzekała, że okupacja B. i H. nie narusza praw suwerennych sułtana.

3. Panowanie austro-węgierskie. Rząd wiedeński poddał B. i H. nowej administracji, „rządowi krajowemu" B. i H., od 1 stycznia 1879. Stopniowo przeprowadzono szereg reform, zwłaszcza w dziedzinie administracyjnej i sądowniczej; przy reformach tych przestrzegano starannie tradycyj ludności muzułmańskiej. Kwestji agrarnej nie potrafiono jednak rozwiązać, na skutek czego niezadowolenie ludu wiejskiego, po krótkiej przerwie, wzmogło się znowu i zwróciło się przeciw rządowi, popierającemu wielką własność. Zła polityka Wiednia i Budapesztu (B. i H. pozostawały pod wspólną władzą Austro-Węgier i pod zarządem wspólnego ministra skarbu) doprowadziła do wielkiego zaognienia antagonizmów narodowościowych. Rząd próbował wymyśleń sztuczną narodowość bośniacką, a zwalczał zaciekle serbskie aspiracje narodowe. Przeciw tym ostatnim zwrócili się także Chorwaci: jeszcze w 1878 sejm chorwacki żądał przyłączenia B. i H. do Chorwacji, powołując się na historyczne prawo Korony chorwackiej. Program nacjonalistów chorwackich wysuwał stale żądanie przyłączenia B. i H. do trój jedynego królestwa i trwał przy nich do r. 1918. Antagonizm serbsko-chorwacki wyrósł m. in. w związku ze współzawodnictwem o B. i H. Austro-Węgry stopniowo oswoiły się z posiadaniem B. i H. a gdy kierownictwo spraw zagranicznych Monarchji objął (1906) Aehrental, w Wiedniu dojrzała myśl zatrzymania obu krajów na stałe, tern bardziej, że młodoturcv pragnęli ponownie objąć zarząd nad B. i H. Dn. 6. X. 1908 ogłoszono aneksję B. i H., przyczem Wiedeń zrzekł się za to okupacji wojskowej Nowopazaru. Nacjonaliści serbscy oraz muzułmanie bezskutecznie protestowali przeciw temu jednostronnemu aktowi, godzącemu w traktat berliński. Podobnie protesty Porty, poparte bojkotem towarów austro-węgierskich, nie miały skutku.

Wkońcu, dn. 26. II. 1909 r. Turcja w umowie z Austro-Węgrami uznała „nowy stan rzeczy", znosząc umowę z dnia 21. IV. 1879 ^r-> ^za odszkodowaniem 2,5 milj. Ltq. Większe znaczenie miały protesty Serbji i Czarnogóry, które groziły wojną. Serbja zwróciła się o pomoc do Turcji i do Rosji, ale gdy tę ostatnią ostrzegły Niemcy, że pospieszą Austrji z pomocą, wówczas rząd petersburski doradził Serbji rezygnację: dn. 31. III. 1909 r. rząd serbski musiał złożyć Wiedniowi deklarację, w której przyznał, że fait accompli w B. i H. nie dotyka praw Serbji i obiecał, że wycofa się ze swego opozycyjnego stanowiska, zdemobilizuje armję i uczyni kroki, by odtąd żyć z Austro-Węgrami w dobrym sąsiedzkim stosunku. To samo musiała uczynić i Czarnogóra, która dzięki temu zyskała zniesienie ograniczających jej suwerenność postanowień art. 29 trakt, berlińskiego odnośnie do demi-litaryzacji wybrzeża. Ale irredenta serbska w B. i H. przeciw Wiedniowi rosła nieustannie, otrzymując żywe poparcie z Serbji. Wrzenia nie uspokoiło ani nadanie B. i H. w dn. 17. II. 1910 r. specjalnej konstytucji, ani próba rozwiązania kwestji agrarnej. Sejm B. i H. z wielu wirylistami i zbyt licznymi reprezentantami wielkiej własności, nie mógł ani zadowolić żądań Serbów w dziedzinie kultury narodowej, ani odpowiednio przeprowadzić reformy rolnej. Niezadowolenie mas, oparte z jednej strony na dążeniu Serbów do złączenia B. i H. z Ser-bją, a z drugiej na biedzie bezrolnych, podsycane jeszcze bezwzględnemi represjami rządu, naładowało atmosferę kraju elektrycznością o Wysokiem napięciu. Dn. 28. VI. 1914 r., miał miejsce zamach sarajewski. Z początkiem wojny światowej wojska serbskie i czarnogórskie chwilowo zajmowały część kraju, ale po klęsce dwu tych państw z końcem 1915 dopiero po trzech latach doszło do oswobodzenia B. i H.

4. Stosunki powojenne- Z rozkładem Austro-Węgier, B. i H. przyłączyły się do ruchu wyzwoleńczego Jugosłowian i weszły formalnie w skład nowego państwa S. H. S., proklamowanego w Zagrzebiu dn. 29. X. 1918 r., a w Sarajewie 2. XI. utworzono nowy rząd krajowy, podlegający Radzie Narodowej zagrzebskiej, mimo, że nacjonaliści serbscy wszczęli agitację, by B. i H. złączyły się najpierw bezpośrednio z Serbją i dopiero potem z nowem państwem serbsko-chorwacko-sło-