Magazyn6
5401

646

CHILD JOSIAH SIR — CHINY

Józef świdrowski.

wydaniach, pod różnemi tytułami, doznając stale uzupełnień. Po raz pierwszy zostało wydane p. t. „Brief Observations Con-cerning Trade and Interest of Money" (London 1668). Kompletne dzieło po włączeniu uzupełnienia p. t. „A Short Addition to the Observations...“ oraz dodatkowych dziesięciu rozdziałów, ogłoszone zostało pod tytułem „A Discourse about Trade" (London 1690). W r. 1693 zostało ono ponownie wydane z malemi zmianami.

Literatura: Holander 8.: Jońah Child. WdtioirUchaftliches Arckiv. JenA 1923.

Chile.

Ch. — republika płd. ameryk., ciągnie się wąskim pasem (170—400 km) wzdłuż wybrzeża Oceanu Spokojnego, na przestrzeni 4230 km. Sąsiaduje z Argentyną, Boliwją i Peru. Do Chile należy cz. Ziemi Ognistej oraz wyspy Juan Fernandez, Wielkanocne i inne. Ch. dzieli się na 23 prowincje, 1 terytorjum, 82 departamenty. Na pow. 141 767 km⁸ żyje 4287445 ludności (1930), w tern: Indjan w Andach (Arau-kanie) 100 tys., */* kreolów, dużo metysów. Pierwotną ludność stanowili Indjanie: Araukanie, Aimarowie, na płd. Yagomowie i Ona. Obszar Ch. wypełniają dwa polud-nikowo biegnące pasma Andów, przekraczające 6 tys. m. wysokości (Llullaillaco 6 600, Tocorpuri 6 755), rozdzielone doliną Chilijską. Wzdłuż gór ciągnie się wąskie płaskie wybrzeże, dobrze rozwinięte, (znaczna ilość fjordów i wysp przybrzeżnych). Główne rzeki: Rio Valdivia, Bueno, Palena, Baker, i in. Klimat cz. pin. jest suchy, ciepły, a nawet pustynny (Atacama), w cz. środkowej umiarkowany, w płd. zimny i wilgotny. Opady wzrastają ku płd. od 250 do 1 800 m/m. Na płn. rozwinięte jest górnictwo: saletra (Iąuiąue, Antofagasta, Tocopilla, Taltal), miedź (Potrerillos), srebro, ołów, złoto, jod, borax, węgiel, guano (wyspa Lo-bos). W cz. środkowej (Santiago, Valpa-raiso, Valdivia) obok górnictwa kwitnie rolnictwo: zboża, ziemniaki, wino, oliwki, jabłka, wyżej w górach stepy: wypas bydła rogatego (2 milj.) i owiec ponad 6 milj. sztuk. Na płd. lasy, krzewy, wiecznie zielone. Najgęściej zaludniona i najlepiej ekonomicznie postawiona jest cz. środkowa kraju. Stolicą jest Santiago z 096231 mieszkańców (1930). Główne porty: Yalparaiso (190 tys.), Pisaąua, Iąuiąue, Antafogasta, Taltal (dla saletry), Talcahuano i in. Linij kolejowych jest 8,9 tys. km., główne: południkowa (Arica — Puerto Mont) oraz trans-andyjskie łączące Ch. z Argentyną i Boliwją, z których główna, łącząca Valparaiso z Buenos Aires, przechodzi Andy przez przełęcz Uspallata 3 779 m. Ch. posiada 36 tys. samochodów. Przemysł (chemiczny, metalurgiczny, rafinerje, cukrownie, młyny, fabr. tytoniu) jest słabo rozwinięty. Handel ze Stanami Zjedn. Am. Płn., Anglją, Niemcami, Indjami, Francją, Holandją, Hiszpanją, Polską i in. Wywóz wynosi 431 milj. pesetów, przywóz 381 milj pes. Wywozi się: saletrę, (3 milj. tonn, co stanowi 42% eksportu Ch., a */« produkcji świata), miedź (42%), jod, wełnę, zboża i in. (razem 16% eksportu Ch.). Sprowadza się: wyroby konfekcyjne (27%), maszyny (18%), żelazo (7%), aparaty (7%), cukier, oliwę, żywicę i in. (40%). Od 1920 r. istnieje przymus szkolny, w Santiago jest uniwersytet. Ch. odkryte zostało przez Magellana w 1520 r. i Diego de Almagro w 1539 r. Do XVIII w. trwały walki z tubylcami, zakończone zwycięstwem przybyszów. Od 1831 r. Ch. jest republiką. W 1883 r. w wyniku wygranej wojny z Boliwją, zyskuje prowincje: Antofogasta, Arica i Tacna. Granice ustalono traktatem w 1904 r. Stosunki handlowe polsko-chilijskie datują się od r. 1925.

literatura: Anderson: Die Verhdltnisse der Produktom in Ch. Tropenpflemter. Jahrg. 28, Nr. 6. Berlin 1926. — BUrger: Chile- Santiago 1926. — Knoehet Chile. Ceopolitik V.J.H.Z. Berlin 1929. — Mor Hm Landeekunde von Chile. Hamburg 1923. — Wetzel: Die Sahbildungen der Chilenischen WHste Chemie d. Erde. Bd. 3. Jena 1928.

Leszcz.

Chiny.

I. Geograf ja i stosunki gospodarcze. i. Położenie. 2. Klimat. 3. Flora 1 fauna. 4. Ludność. 5. Stosunki gospodarcze. 6. Komunikacja. II. Historja i spra wy polityczne. 1 Najdawniejsze dzieje Chin do połowy XVII w. 2. Rządy dynastji mandżurskiej. 3. Pierwsze lata republiki. 4- Stosunki współczesne

I. Geografia i stosunki gospodarcze.

1. Położenie. Państwo chińskie obejmuje obszar ro 761 639 km⁸ i liczy około 450 mil. ludności. Ch. sięgają wgłąb kontynentu azjatyckiego, zajmując prawie */» jego powierzchni i składają się z t. zw. Ch. właściwych (w których skład wchodzi 18