Magazyn6
8201

674

CIESZKOWSKI AUGUST

mu przez ojca majątku, Wierzenicy pod Poznaniem. W r. 1848 był posłem do sejmu pruskiego z powiatu poznańskiego. W r. 1857 założył w Poznaniu Towarzystwo Przyjaciół Nauk i został jego pierwszym prezesem. Od r. 1872 osiadł już na stałe w Poznaniu i oddał się całkowicie pracy naukowej, nagrodzonej w 1873 r. członkostwem Akademji Umiejętności w Krakowie.

Liczne prace, które pozostawił, są poświęcone zagadnieniom filozoficznym, socjalnym, ekonomicznym i rolniczym. Wszystkie swe zasadnicze idee zawarł w pod-stawowem dziele „Ojcze Nasz“. Chrystus, według niego, wyraził w modlitwie pańskiej cel, do jakiego ludzkość ma dążyć. Droga do Królestwa Bożego na ziemi dzieli się na epokę Bytu, Myśli i nadchodzącą Socjalno-ści, która zrealizuje cele istnienia ludzkości. W przejściu od pierwszej do drugiej epoki główną rolę odegrali Germanie, przy przejściu zaś od drugiej do trzeciej spełnią ją Słowianie, a wśród nich szczególnie Polacy. W trzeciej epoce obywatelami świata nie będą jednostki, ale narody. W tych koncepcjach C. był pod silnym wpływem Fouriera i Saint-Simona oraz jego uczniów. Podobnie do nich wierzył w ideę ewolucjo-nizmu ludzkości, której historja zmierza do wyraźnie określonego celu, jakim jest Królestwo Boże na ziemi. Ewolucja przechodzi przez pewne etapy, już wyżej wspomniane, podstawą podziału na nie jest uświadomienie sobie przez ludzkość swego celu. Im ono jest wyższe, tem ludzkość na wyższym się znajduje szczeblu rozwoju. W pierwszym okresie panował rozwój fizyczny, w drugim będącym antytezą pierwszego (Hegel), — ideałno-moralny, trzeci będzie syntezą dwóch pierwszych i w nim nastąpi solidarność ludzkości i połączenie się z Bogiem. Będzie to okres równości, braterstwa i wolności. C. nie pojmuje równości w sensie materjal-nym, ale idealnym — równości ducha. Nie żąda zniesienia prawa dziedziczenia, ale udostępnienia bogactw wszystkim ludziom. Dlatego domaga się demokratyzacji własności, do czego warunki mają stworzyć klasy bogate. Każda jednostka winna posiadać prawo do utrzymania i wychowania. Odpowiednio wychowani ludzie stworzą nową organizację pracy, opartą na powszechnej asocjacji; praca wówczas stanie się atrakcją, a nie smutną koniecznością. Przygotowawczą formą do zastosowania w życiu tej idei winien być udział robotników w zyskach. Cały ten program koncentruje się w wytworzeniu równości warunków pracy i szans powodzenia dla każdej jednostki. Państwo powinno spełniać pozytywną i syntetyczną rolę dbania o całość życia gospodarczego i dobrobyt ogólny. C. przypisuje mu prawo interwencji i żąda, aby zajmowało się temi dziedzinami życia gospodarczego, któremi nie może zająć się jednostka ze względu na duże nakłady kapitału lub małą rentowność. Jest jednak zwolennikiem wolnego handlu. W zakresie zagadnień skarbowych głosi doktrynę ogólnego podatku dochodowego, opartego na progresji stawek i dyskryminacji (niższe opodatkowanie dochodów z pracy niż z własności). Ciekawe są jego poglądy na kredyt i jego organizację. Kredyt przemienia kapitały stałe na obiegowe, jest więc środkiem ich upłynnienia. Nie pomnaża on kapitałów, ale tylko dochody, dodając zyski do procentów i ułatwiając wytwórczość kapitałom stałym. Proponuje stworzenie instytucyj kredytowych, które uruchamiałyby kredyt pod zastaw własności i na podstawie tego zastawu emitowałyby banknoty. Winno wypuścić się obok dotychczasowego pieniądza jeszcze t. zw. bilety rentowe, oparte na hipotece, mające poręczenie państwowe i posiadające kurs prawny. Te bilety będą uruchamiać kapitały i jednoczyć funkcje pieniądza i środków kredytowych oraz posiadać stałą i wolną stopę procentową, która byłaby równa dochodom z kapitałów. Zastosowanie tych biletów ze względu na stałość i pewność procentu zastąpi monety kruszcowe i efekty giełdowe. Będą one usuwały wszelką antycypację przyszłości i będą oparte na realnych podstawach i dobrej organizacji. Najważniejszą funkcję rządu stanowi właśnie organizacja kredytu. Kreśląc zasady tej organizacji uważa, że emisja biletów bankowych winna należeć do państwa, puszczanie zaś ich w obieg i dyskonto — do banków prywatnych. Przeprowadza więc C. myśl współdziałania państwa 7. inicjatywą prywatną. Kredyt, o którym mowa, byłby długoterminowy. Bilety opierałyby się na 1) hipotece dóbr i lasów skarbowych do połowy ich wartości, 2) hipotece własności ziemskiej gminnej do połowy jej wartości, 3) hipotece uprzywilejowanej własności ziemskiej prywatnej do jednej czwartej wartości. Sumy z punktu 1) — winny być użyte na spłatę długów publicznych, roboty publiczne i kredyt rolny, przemysłowy