Magazyn6
8301

675

CIESZKOWSKI AUGUST — CIEŚNINY I MORZE CZARNE

i handlowy; z punktu 2) — na cele gminne; z punktu 3) — do dyspozycji jednostek. W ten sposób C. w gruncie rzeczy przypisuje kredytowi moc produkcyjną przez pobudzanie kapitału stałego do podwójnej wytwórczości. Przez te reformy chce C. stworzyć Królestwo Boże na ziemi, które będzie „stanem organicznym społeczeństw, zjednoczeniem świata, harmonją narodów, politycznym kościołem ludzkości".

Ważniejsze prace ekonomiczne: Ojcze Nasz (t. I, Poznań 1899, pełne wydanie polskie, Poznań 1922—1923). — Du credit et de la circulation, Paris 1839, I wyd. 1847, III wyd 1884, poi. wyd. O kredycie i obiegu, Poznań 1911. — Uwagi nad obecnym stanem finansów angielskich, Bibljoteka Warszawska 1842. — Sur les moyens d’ameliorer le sort de la population des cam-pagnes, Journal des Economistes, Paris 1845. — Rapport sur 1’organisation du credit foncier, Paris 1847. — Sur l’extin-ction progressive de 1’agiotage sur les fonds publics, Journal des Economistes, Paris

1866.

Literatura: Caro Leopold: August Cieszkowski. Kraków 1893. — Rot Jtotcaki Antoni: Poglądy społeczne i ekonomiczne Augusta Cieszkowskiego. Poznań 1923. — Skrzydletczki fca.i Kwostja socjalna w Ojcze Naszu Cieszkowskiego. Przegląd Kościelny. Poznań 1902. — Sobeeki Michał: Cieszkowskiego Prolegomena do historjozofji. Bibljoteka Warszawska 1910. — Tamotceki Staniałaici Przegląd prac naukowych Augusta hr. Cieszkowskiego, Bocznik Tow. Przyj. Nauk, I. XX, Poznań 1894. — bieliński F.x Du crSdit et de la circulation. Art. w „Bu bljotece Warszawskiej^M r. 1842. — ŻÓłtoweki Adamt Graf August Cieszkowski Philosophie der Tat_t die GrundzUge seiner Lehre imd der Aufbau seines Systems. Posen 1904.

Witold Trąmpczyński.

Cieszyńskie Księstwo.

Miasto Cieszyn z otaczającą go ziemią, nazywane Księstwem Cieszyńskiem, do roku 1163 stanowiło część państwa polskiego. Potem należało do Ks. Raciborskiego względnie do księstwa Opolskiego, gdy Mieszko — syn Władysława II zamienił tytuł ks. Raciborskiego na ks. Opolskiego. W r. 1290 następuje podział Ks. Opolskiego między trzech synów Władysława Opolskiego. Mieszko otrzymał Cieszyńskie i Oświęcimskie, lecz połączenie to ustało po jego śmierci (1316), gdyż synowie podzielili się posiadłościami. Książęta piastowscy stali na czele kraju przez 363 lata. Do wybitniejszych władców Ks. Ciesz, należy Kazimierz II (1472—1528), który nadał miastu Cieszynowi różne przywileje m. in. prawo wyszynku piwa i bicia monety. Wacław II zaprowadził w Ks. Ciesz. (1540) reformację. Ze śmiercią Fryderyka Wilhelma (1617—1625) Ks. Ciesz, wraca do Korony Czeskiej, względnie do Habsburgów. Habsburgowie zaprowadzają z powrotem katolicyzm. Marja Teresa odku piwszy Ks. Cieszyńskie od Józefa II oddała go córce swej Krystynie (1766), żonie Ks. Albrechta saskiego, syna Augusta III. On to skupił wielką część dóbr szlachty śląskiej, które znane są — po złączeniu ich z dobrami Książąt ciesz. — pod nazwą Komory Cieszyńskiej (1779). Ostatnimi władcami Komory ciesz, byli arcyksiążęta Albrecht i Fryderyk. Obecnie Księstwo Cieszyńskie przecina granica polsko-czeska, a dawne dobra arcyksiążęce przeszły na własność państwa polskiego, bądź czeskiego.

Mil.

Cieśiiiny i Morze Czarne.

1. Znaczenie połączenia między M. Czarnem a Śródziemnem. 2. Boje o Cieśniny w epoce nowożytnej i najnowszej aż do r. 1923. 3. Stan rzeczy obecny.

I. Znaczenie połączenia między M. Czarnem a Śródziemnem. Nazwą C. (bez bliższego już określenia) zwykło się oznaczać połączenie wodne między M. Czarnem a Fgejskiem i przez to ostatnie ze Śródziemnem czyli: Bosfor, M. Marmara, Dar-danele, zwłaszcza zaś pierwsze i trzecie. O panowanie nad temi drogami wodnemi toczyły się w przeszłości wielekroć zażarte boje orężne i dyplomatyczne, a i w chwili obecnej, względnie w zupełnie niedawnej przeszłości, sprawa C. nabrała pewnej ostrości. C. mają ogromne znaczenie geopolityczne i gospodarcze. Ze sprawą C. łączy się polityczne zagadnienie, czy M. Czarne jest morzem otwartem, czy też zamkniętem, dalej ważny problemat stanu posiadania Turcji w Europie oraz mająca ogromne znaczenie dla całej Europy wschodniej kwestja eksportu tanią drogą wodną do krajów śródziemnomorskich i na Bliski Wschód. I ta kwestja gospodarcza zachowała swe znaczenie niezmiennie w ciągu wieków, a nawet znaczenie to zwiększało się stopniowo (w latach 1903—1912 przeciętnie 37% ogólnej wartości wywozu rosyjskiego szło przez C., a gdy w r. 1912 Porta zamknęła Dardanele, straty handlu rosyjskiego w ciągu miesiąca wyniosły

43*