Magazyn6801

44

EKSPEDYCYJNA UMOWA

zawarciu umowy, lub gdy ekspedytor sam ustalił w czasie wykonywania zlecenia wyższą wartość przedmiotu od zadeklarowanej.

V. Wynagrodzenie ekspedytora.

1. Prowizja ekspedycyjna. Przepisy prawa handlowego w dziale, dotyczącym umowy ekspedycyjnej, nie wypowiadają się wyraźnie co do wynagrodzenia ekspedytora za jego czynności zawodowe, czyli co do t. zw. prowizji. Fragmentarycznie wspominają o niej art. 608 i 609, wymieniając prowizję w rzędzie innych należności, na zaspokojenie których ustawa udziela ekspedytorowi prawa zastawu. Wobec milczenia ustawy handlowej zmuszeni jesteśmy, opierając się na art. 1 K. H., sięgnąć do przepisów prawa powszechnego, w szczególności do przepisów Kodeksu Zobowiązań o zleceniu. A, t 500 § 1 K. Z wprowadza jako zasadę, iż uważa się — w braku wyraźnych innych okoliczności — że zlecenie ma być wykonane za wynagrodzeniem; w przypadku przez nas analizowanym bezsporne jest z okoliczności, iż ekspedytor jako kupiec, działając w wykonaniu swych czynności zawodowych, ma na celu osiągnięcie zysku, gdyż to dążenie jest podstawą czynności obrotu handlowego. W obrocie handlowym z zasady więc di imniemywa się odpłatność działania. W związku z wyżej powiedzia-nem dojść musimy do ugruntowanego wniosku, iż ekspedytor w wykonywaniu swej działalności przedsiębiorczej dąży do osiągnięcia zysku, przejawiającego się w postaci t. zw. prowiz^;i ekspedycyjnej. Przy dalszem omawianiu zagadnienia opierać się należy zawsze na podstawowym przepisie art. 500 § 1 K. Z. oraz art. 594 _w związku z art. 599 K. H., odsyłającym do przepisów o umowie komisu.

Stojąc na stanowisku, iż umowa ekspedycyjna nie jest w swej istocie umową służbową, najmem usług lub też umową o wykonanie dzieła, lecz swojego rodzaju zleceniem, dojść należy do wniosku, iż wynagrodzenie ekspedytora nie jest uposażeniem służbr wem, ani też ekwiwalentem pieniężnym za ilość włożonej w wykonanie tran-zakcji pracy, lecz wynagrodzeniem za osiągnięcie umówionego między stronami rezultatu zlecenia. Na podstawie analogji, z art. 594 płynącej, wolno nam dojść do wniosku, iż ekspedytor ma prawo do prowizji z chwilą, gdy działalność jego doprowadziła do wyniku, o jaki dającemu zlecenie chodziło, t. zn. gdy umowę z przewoźnikiem zawarł i przesyłka została przewoźnikowi do przewozu oddana (Dziurzyński: op. c. art. 599 uw. 1). Aczkolwiek ustawa polska nie posiada wyraźnego przepisu, dotyczącego prowizji (wzorem § 409 H. G. B.), to jednak, po zastosowaniu podniesionej wyżej przez nas analogji z art. 594, sytuacja prawna analogiczna będzie do stanu prawnego, przez ustawę niemiecką przewidzianego. W związku z tern zwrócić należy uwagę, iż orzecznictwo niemieckie w licznych przypadkach wypowiedziało się co do istoty wynagrodzenia ekspedytora, a prze-dewszystkiem co do tego, iż prowizja staje się wymagalna z chwilą zawarcia z przewoźnikiem umowy oraz wydania mu przesyłki, bez względu na to, czy ten ostatni dokonał już przewozu (W. S. H. R. 8, 172). Nadto, w przypadku wstrzymania lub odwołania zlecenia, ekspedytor ma prawo do żądania części prowizji, odpowiadającej części dokonanego przezeń zlecenia (S t a u b: op. c. § 409 uw. 2; N e u f e 1 d-S c h w a r z: op. c. § 409 uw. i;Duringe r-H achen-b u r g: op. c. § 409 uw. 4). Jeżeli jednak niewykonanie umowy ekspedycyjnej spowodowane zostało przez nadawcę bez ważnej przyczyny ze strony przewoźnika, ekspedytorowi służ} prawo do prowizji mimo niewykonania umowy (analogja z art. 594).

W związku z ustalonem uprawnieniem ekspedytora do wynagrodzenia w formie pi owizji, wysuwa się lcwestja, na kim ciąży obowiązek świadczenia tej prowizji. Z analizy przepisu art. 608 dojść należy do wniosku, iż obowiązany do wypłacenia prowizji ekspedytorowi jest nadawca przesyłki; na stanowisku tern stoi doktryna (Aller-hand: op. c. § 409 uw. 2). W pewnych jednak przypadkach obowiązek ten ciążyć może na odbiorcy, a to przedewszystkiem, gdy istnieje taki zwyczaj handlowy (W. S. H. R. 19, 217), lub gdy na podstawie umowy z nadawcą ten ostatni przerzucił ciężar świadczenia na odbiorcę, upoważniając ekspedytora do nii wydawania przesyłki bez uiszczenia prowizji przez odbiorcę (S. R. 109, 303; W. S. H. R. 19, 217). Jednakże i w tych przypadkach, w razie odmowy ze strony odbiorcy, ekspedytor z roszczeniem może zwrócić się tylko do nadawcy (S t a u b: op. c. § 409 uw. 4).

Wysokość prowizji normuje z zasady umowa ekspedycyjna wobec braku przepisu ustawowego. Często, w szczególności