Magazyn6501

31

EKSPEDYCYJNA UMOWA

umowy, przez nich zawartej. Z drugiej jednak strony działanie na rachunek nadawcy powodować musi pewne skutki natury prawnej: działanie na rachunek nadawcy przesądza bezspornie prawo własności tegoż do przedmiotu umowy ekspedycyjnej, co zkolei osiąga taki skutek, iż nadawca ma prawo dysponowania tym przedmiotem; może odpowiednio wyznaczać warunki wykonania umowy, limity kosztów, cen, sposobu przesyłki i t. p. Odpowiednikiem powyższych uprawnień nadawcy jest obowiązek ze strony ekspedytora stosowania się do warunków i wskazówek nadawcy, jako właściciela dobra, będącego przedmiotem umowy komisowej; obowiązek ten, świadczący o pewnej pozornej zawisłości ekspedytora od nadawcy, bynajmniej nie przeczy podkreślonej już wyżej zasadzie samodzielności występowania ekspedytora jako kupca, działającego we własnem imieniu, albowiem w granicach ogólnych, wytyczonych dyspozycjami nadawcy jako kontrahenta, działa ekspedytor samodzielnie.

Przedmiotem umowy ekspedycyjnej, zgodnie z naczelną zasadą ustawową, jest podjęcie się ze strony ekspedytora przesłania rzeczy. Tak zdecydowane stanowisko prawa polskiego pozwala nam na bezsporne stwierdzenie, iż wszelkie nawet zawodowe podjęcie się przesłania osób, a więc czynności transportu pasażerów, zawieranego w imieniu własnem, lecz na rachunek tych ostatnich, nie podpada pod ustawowe pojęcie umowy ekspedycyjnej, stąd nie można uważać za ekspedytorów agencyj turystycznych lub podróży (por. Namitkiewicz: op. c. t. II art. 5915 uw. io; A 11 e r h a n d: op. c. art. 598 uw. 3; Dziurzyński: op. c. art. 598 uw. 4), do których odnosić się będą przepisy prawa powszechnego (Kod. Zob.). Przechodząc zkolei do pojęcia „rzeczy", o których mówi definicja kodeksowa w art. 598 K. H., podkreślić należy, iż przez pojęcie powyższe prawo powszechne rozumie rzeczy zarówno ruchome (res mobiles) jak i nieruchome (res immobiles); zrozumiałe jest ze względu na istotę instytucji ekspedycji, iż pod ogólne pojęcie przedmiotów tej umowy z racji swego charakteru nie mogą podpadać rzeczy nieruchome. Po wyeliminowaniu tych ostatnich pozostaną rzeczy ruchome, a wśród tych również t. zw. „se moventes“, a więc inwentarz żywy i t. p. Pamiętać bowiem należy, iż pojęcie rzeczy na tle umowy ekspedycyjnej nie będzie się pokrywało z tradycyjnem oznaczeniem tego pojęcia, przez prawo powszechne ustalonem. Jak wskazuje doktryna niemiecka, przez przedmiot umowy ekspedycyjnej rozumieć należy zarówno ruchomości w znaczeniu prawa powszechnego, jak i przedmioty, będące nieruchomościami z przeznaczenia, lub też będące częścią nieruchomości (S. R. 20, 49), pieniądze w pakietach (W. S. H. R. 12, 315), statek rzeczny, jeżeli jest transportowany w drodze lądowej (S. R. 67, 12), cysterna kolejowa (Staub, H.: Komentar zum H. G. B. Berlin 1933, wyd. XIV, t. IV, § 425 uw. 5 i § 410 uw. 6); nadto za rzecz, będącą przedmiotem umowy ekspedycyjnej, uważać należy także zwłoki ludzkie (Staub: op. c. ibidem).

Na tle prawa polskiego dojść należy do analogicznych wniosków, tern bardziej, iż jak wynika, z art. 606 K. H., oprócz rzeczy ruchomych, w szerokiem znaczeniu tego słowa, pod pojęcie przedmiotu umowy ekspedycyjnej podpadać będą: 1) pieniądze, bez względu na to, czy są krajowe, czy też zagraniczne, papierowe czy kruszcowe, oraz, czy są one aktualne, lub mają tylko wartość numizmatyczną — o ile tylko ze względu na zawartość kruszcu posiadają cenę giełdową (A 11 e r h a n d, op. c. art. 606 uw. 8); 2) papiery wartościowe w najszerszem znaczeniu, a więc zarówno papiery na okaziciela, jak i na zlecenie oraz imienne, cyrku-lacyjne i zawinkulowane, bez względu na ich charakter lub nazwę (a więc także czeki, weksle, warranty i t. p.); 3) kosztowności, czyli przedmioty, wykonane z wysoko wartościowych kruszców oraz kamieni szlachetnych, oraz 4) rzeczy szczególnie cenne ze względu na ich pochodzenie, wartość muzealną i t. p. Pod to ostatnie pojęcie podciągnąć można wszelkie drogocenności, zbiory kolekcjonerskie i t. p. Listy oraz korespondencja pocztowa, aczkolwiek podpadająca z istoty swej pod pojęcie rzeczy ruchomych, nie może stanowić przedmiotu umowy ekspedycyjnej, a to ze względu na ustawowe wyłączenie tych rzeczy przez nadanie przedsiębiorstwu „Polska Poczta, Telegraf i Telefon" prawnego monopolu ekspedycji tego rodzaju przesyłek (rozp. P. Rz. P. z dnia 22. III. 1928 r., Dz. U. R. P. Nr. 105/32 p. 879).

2. Charakter prawny umowy ekspedycyjnej. Przy badaniu właściwego charakteru prawnego umowy ekspedycyjnej uwagę na-