Magazyn6001

46

EKSPEDYCYJNA UMOWA

o zwrot wydatków i kosztów, o ryczałtowo umówione wynagrodzenie, o zwrot zaliczek, udzielonych dającemu zlecenie, oraz wszystkich innych należności, powstałych ze zlecenia czy zleceń ekspedycyjnych, ekspedytorowi służy prawo zastawu na rzeczach, stanowiących przedmiot ekspedycji, dopóki znajdują się u niego lub u osoby, która je dzierży w jego imieniu, albo dopóki może niemi rozporządzać zapomocą papierów towarowych (art. 608). Przepis powyższy nadaje ekspedytorowi ustawowe prawo zastawu na wszelkich rzeczach, pozostających w jego władaniu fizycznem (dzierżenie) lub prawnem (możność dysponowania zapomocą papierów wartościowych), a będących przedmiotem ekspedycji i znajdujących się u niego z tytułu wykonania umowy ekspedycyjnej (S. R. 112, 136). Prawo to służy na zabezpieczenie nietylko roszczenia, opartego na określonej tranzakcji ekspedycyjnej, lecz rozciąga się na wszelkie przedmioty wszystkich zleceń ekspedycyjnych między temi sa-memi osobami (Namitkiewicz: op. c. art. 608 uw. 3), bez względu na to, czy są one wcześniejsze, czy też późniejsze (A 1-lerhand: op. c. art. 608 uw. 7); natomiast nie może mieć zastosowania do rzeczy otrzymanych przez ekspedytora od nadawcy na podstawie innego tytułu prawnego, gdyż wtedy nie stanowią one przedmiotu ekspedycji, (chyba, że tytuł ten jest pośrednio związany z umową ekspedycyjną — S. R. 99, 60). Prawo to, jako ustawowo przewidziane, nie jest uzależnione od jakichkolwiek starań lub zabiegów ze strony ekspedytora i powstaje samoistnie. Warunkiem jest, iżby ekspedytor był we władaniu rzeczy. Z chwilą pozbycia się tego władania, nawet przez wyjście rzeczy, wbrew woli ekspedytora, traci on prawo zastawu, ma jednak legitymację do skargi posesoryjnej i w razie odzyskania dzierżenia rzeczy ma w dalszym ciągu prawo zastawu. (Dziurzyński: op. c. art. 595 uw. 7).

Ekspedytor posiada omówione prawo zastawu na rzeczach, stanowiących przedmiot ekspedycji, stąd obojętna jest kwestja własności tych rzeczy, a fakt, iż nie są one własnością nadawcy, nie uwłacza prawom ekspedytora. Jeżeli jednak ekspedytor wie o tern, że nadawca nie jest właścicielem rzeczy, lecz jest nim inna osoba, nie może on w dobrej wierze nabyć prawa zastawu, gdyż w przypadku tym odpada całkowicie

konstrukcja fikcji prawnej, przedstawiająca się w domniemaniu, iż rzeczy, stanowiące przedmiot ekspedycji, są własnością nadawcy.

Ustawowe prawo zastawu służy bowiem ekspedytorowi jedynie w stosunku do nadawcy; stąd nie może on z niego korzystać wobec przewoźnika, odbiorcy lub właściciela (Namitkiewicz: op. c. art. 608 uw. 4; A. C. 64; S. R. 29, 47).

Prawo zastawu ekspedytora powstaje na podstawie roszczeń, w art. 608 wymienionych; wyliczenie jednak tam podane nie jest limitatywne i dojść należy do wniosku, iż prawo omawiane służyć będzie również na zabezpieczenie wszelkich innych niewymie-nionych roszczeń, aby tylko okoliczności całkowicie spełniały wyżej omówione warunki powstania prawa zastawu. Pamiętać jednak należy, iż roszczenia powyższe opierać się muszą na świadczeniach, wydatkach, zaliczkach i t. p. nietylko przyrzeczonych, lecz rzeczywiście dokonanych (W. S. H. R. 15, 200), a w tym ostatnim przypadku na wydatkach celowych i koniecznych nietylko objektywnie, lecz z punktu widzenia dobra czynności zleconej (S. R. 29, 48).

Oprócz ustawowego prawa zastawu posiada również ekspedytor prawo zatrzymania (ius retentionis) przedmiotu, znajdującego się w jego władaniu; prawo to uzupełnia i pogłębia znane nam już prawo zastawu, umożliwiając często jego realizację. Nie we wszystkich jednak przypadkach ma prawo ekspedytor wykonać prawo zatrzymania; uzależnione jest ono bowiem od istnienia sytuacji, przewidzianej przez art. 518 K. H. Będzie więc mu to prawo służyło, gdy kontrahentem jego (nadawcą) jest również kupiec, zaś przedmiot zatrzymania znajduje się w dzierżeniu ekspedytora na podstawie czynności handlowej (ekspedycji) z wiedzą i wolą nadawcy; nadto wierzytelność ekspedytora musi być już uprzednio wymagalna. W przypadku odwołania przez nadawcę zlecenia może również ekspedytor wykonać swe prawo zatrzymania, ale tylko w związku z roszczeniami, jakie ma wobec osoby nadawcy (W. S. H. R. 10, 74).

Jeżeli w przesłaniu rzeczy bierze udział dalszy (nie zaś zastępczy) ekspedytor, powinien on, gdy tego wymaga staranność sumiennego kupca, wykonać znane mu prawa poprzedzających ekspedytorów i przewoźników, a w szczególności ich prawa zastawu (art. 609 § 1). O ile następca zaspokoi ro-