Magazyn6601

32

EKSPEDYCYJNA UMOWA

szą zwraca znamienny przepis art. 599 K. H., który w sposób niedwuznaczny stwierdza, iż w braku odmiennych przepisów działu, regulującego umowę ekspedycji, stosuje się przepisy, dotyczące komisu. Tak zdecydowane stanowisko prawa handlowego pozwala zastosować do ekspedycji reguły, przez doktrynę prawa handlowego wysuwane na tle przepisów umowy komisowej. Nie możemy jednak bezkrytycznie przejmować do umowy ekspedycyjnej poglądów, odnoszących się do pokrewntj coprawda, lecz różnej w swej istocie umowy komisowej. Zarówno umowa komisowa, jak i ekspedycyjna posiadają wspólną cechę, a mianowicie podjęcie się załatwienia cudzych interesów we własnem imieniu (Neufeld-Schwarz:    Handel sgesetzbuch, Berlin

1931 r., t. II, § 407 uw. 1); różnią się one jednak zasadniczo tern, że podmiotem umowy komisowej jest kupno lub sprzedaż rzeczy ruchomych i papierów wartościowych (art. 581 K. H.), natomiast umowy ekspedycyjnej — przesłanie rzeczy (art. 598 K. H.).

Nauka tradycyjna, w świetle przepisów obowiązujących ustaw krajowych, w sposób najbardziej różnorodny podchodzi do zagadnienia, interesującego nas. Na tle prawa francuskiego, opartego na Codę de com-merce z 1807 r., w oparciu się na przepisie art. 97 i nast. tegoż kodeksu, traktującego o ekspedytorach, jako o „commissionaires pour les transports par terre et par eau“, identyfikuje się ekspedytora z komisantem, uważając ekspedycję za pewien podgatunek komisu. Z drugiej jednak strony prawo szwajcarskie (ustawa z dnia 14. VI. 1881 r.) oraz powszechne prawo angielskie uważają ekspedycję za rodzaj odrębnej umowy o przewóz. W szczególności prawo angielskie wyraźnie ekspedytora i przewoźnika oznacza wspólnem pojęciem (common car-rier). Na podobnem stanowisku stały też kodeksy handlowe: włoski z 1882 r., hiszpański z 1885 r. oraz portugalski z 1888 r. W starszej doktrynie prawa germańskiego spotkaliśmy się również z podobnym poglądem (Rosenthal E.: Speditionsge-schafte — Handwórterbuch d. Staatwissen-schaften. Jena, 1901, t. VI., str. 881), natomiast przeciwny pogląd panuje w doktrynie współczesnej (N e u f e 1 d-S c h w a r z: op. c. ibidem: „...Das Speditionsgeschaft ist keine Unterart des Kommissionsge-schafts...“, podobnie Staub: op. c. § 407, uw. 2), przyznającej umowie ekspedycyjnej samodzielny charakter prawny. Jeżeli idzie jednak o sprecyzowanie tego charakteru, to spotkaliśmy się z poglądami niejednolitemi. Część doktryny niemieckiej wypowiada się za przyznaniem umowie ekspedycyjnej charakteru umowy o wykonanie dzieła (Werk-vertrag) w sposób mniej lub więcej wyraźny (Diiringer-Hachenburg: Kom-mentar zum H. G. B. Mannheim. 1932 uw. 2 przed § 407; Lehmann-Ring: Kommentar zum H. G. B. Berlin. 1914, § 407. uw. 12; Koenige-Teichmann-Koehler: Handausgabe des Handelsge-setzbuches. Berlin. 1929, uwaga 1 przed § 407), opierając się na podstawowem w tej materji orzeczeniu Sądu Rzeszy (S. R. 112, 151), przyznającem umowie ekspedycyjnej charakter umowy o pracę. Z drugiej jednak strony poważna część komentatorów prawa handlowego dopatruje się w umowie ekspedycyjnej charakteru umowy o świadczenie usług, względnie umowy służbowej (Dienstvertrag) o usługach wyższego urzędu (Staub: op. c. § 407, uw. 3; Neu-feld-Schwarz: op. c. § 407, uw. 1; Ritter K.: Das H. G. B. Berlin. 1910, § 409 uw. 2; Brand: Das H. G. B. Berlin. 1911, § 407, uw. 7), przytaczając na poparcie swych założeń nowsze orzecznictwo Sądu Rzeszy (S. R. 109, 87).

Przechodząc z kolei do poglądów doktryny polskiej, opierającej się już na przepisach prawa handlowego z 1934 r., stwierdzić należy, że zdania wszystkich komentatorów jednolicie ustalają, iż umowa ekspe-dycyjna jest kwalifikowanym rodzajem zlecenia (D z i u r z y ń s k i: op. c. art. 598 uw. 8), względnie też niczem innem, jak rodzajem komisu (Allerhand: op. c. art. 598 uw. 1). Zadawalając się powyższem stwierdzeniem, które powoduje odesłanie myślowe do instytucji zlecenia (w sposób bezpośredni lub też poprzez umowę komisową), jako istoty prawnej umowy ekspedycyjnej, nie zajmują się wyżej podani ko-mentatorowie badaniem charakteru prawnego omawianej instytucji. Jedynie tylko N a-mitkiewicz (op. c. art. 598 uw. 2), opierając się na przesłankach orzecznictwa sądowego niemieckiego (S. R. 109, 87), dochodzi do wniosku, iż umowa ekspedycyjna, podobnie jak i komisowa, jest umową szczególną, sui generis i zawiera elementy umowy służbowej i świadczenia usług wyższego gatunku. Badając ze swej

►

i

►-

►